کارگران رباتیک؛ حقوق کارگران در عصر انقلاب هوش مصنوعی

در عصر انقلاب صنعتی چهارم؛ هوش مصنوعی از طریق جایگزینی مستقیم و حذف نیروی کار انسانی، افزایش نیاز به نیروهای ماهر و توانمند، در حوزه های گوناگون می تواند پیامدهای منفی برحقوق بین الملل بشر داشته باشد.

هنوز از انقلاب دیجیتال مدت زمان طولانی نگذشته که بار دیگر تحت تاثیر پیشرفت بی سابقه تکنولوژی، جهان وارد عصر جدید دیگری، به نام عصر هوش مصنوعی شده است. انقلابی نو معروف به چهارمین انقلاب صنعتی که بدون شک تحولات و دگرگونی های بی نظیر و بنیادینی در سبک و روش زندگی انسان ها در پی داشته و خواهد داشت. امروزه تکنولوژی کلان روایت دنیای ما انسان هاست که با پیشرفت های شگرف در حوزه های نرم افزاری و سخت افزاری، زندگی بشری را دچار دگرگونی های فوق العاده ای کرده است. جدیدترین پژوهشی که در زمینه ورود هوش مصنوعی به حوزه ها و صنایع مختلف به عمل آمده نشان می دهد، هوش مصنوعی می تواند منجر به نابرابری عدالتی شده و میلیون ها شغل را در معرض نابودی قرار دهد. انقلاب مبتنی بر هوش مصنوعی در جریان است، بسیاری از مردم به طور قابل ملاحظه ای نگران امنیت شغلی خود هستند. با وجود مزایای مختلف هوش مصنوعی در زندگی روزمره بشر، جهان شاهد آثار نامطلوب ناشی از توسل به آن در حوزه های متعدد از جمله امنیت شغلی قشر ضعیف و آسیب پذیر جامعه به دلیل خودکارسازی برخی از مشاغل بوده است.

هوش مصنوعی چیست؟

وقتی اصطلاح هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) شنیده می شود چه چیزی به ذهن خطور می کند؟ ربات های ابرقدرت؟ دستگاه های فوق هوشمند؟ نسل بشر از طریق فیلم های علمی تخیلی به نوعی با هوش مصنوعی آشنا شده اند. اما خارج از هالیوود و دنیای فیلم های علمی- تخیلی به واقع هوش مصنوعی چیست و به وسیله AI در واقعیت چه کارهایی را می توان انجام داد؟ در درجه اول هوش مصنوعی شامل استفاده از کامپیوترها برای انجام کارهایی می شود که معمولا به هوش انسانی نیاز دارند.

نقش هوش مصنوعی هر روز در زندگی ما بیشتر و بیشتر می شود. شروع توسعه این تکنولوژی در واقع به چند دهه قبل برمی گردد؛ یعنی زمانی در دهه ۵۰ میلادی که دانشگاه دارتموث در ایالات متحده یک پروژه تحقیقات تابستانی را به هوش مصنوعی اختصاص داد. ریشه های هوش مصنوعی را حتی می توان در عمق بیشتری از تاریخ و در فعالیت های «آلن نیوئل»، «هربرت ای. سیمون» و «آلن تورینگ» جست وجو کرد. آزمون مشهور تورینگ در دهه ۱۹۵۰ میلادی توسط او در مقاله ای مطرح شد. این مقاله یکی از اولین اسنادی است که در آن به وجود آمدن ماشین های هوشمند پیش بینی شده است. با این حال مقوله هوش مصنوعی تا پیش از معرفی شدن سوپرکامپیوتر «دیپ بلو» توسط کمپانی IBM هنوز توجه جهانیان را به خود جلب نکرده بود.

الگوریتم های هوش مصنوعی برای سال های متمادی است که در دیتاسنترها و کامپیوترهای بزرگ استفاده می شوند، ولی حضور آن ها در حوزه لوازم الکترونیک مصرفی به سال های اخیر برمی گردد. آلن تورینگ در دهه ۱۹۵۰ میلادی یک جمله ای دارد که می گوید: پیشنهاد می کنم این پرسش بررسی شود که آیا ماشین ها می توانند فکر کنند؟ واقعیت امروزی هوش مصنوعی آنچه به آن تا به الان دست یافته شده و آنچه شاید ممکن باشد دست یابد؛ بسیار هیجان انگیز است، اما با هوش مصنوعی در داستان های علمی و تخیلی فاصله زیادی دارد.

همانطور که اشاره شد در جدیدترین پژوهشی که در زمینه ورود هوش مصنوعی به حوزه ها و صنایع مختلف به عمل آمده نشان می دهد، هوش مصنوعی می تواند منجر به نابرابری عدالتی شده و میلیون ها شغل را در معرض نابودی قرار دهد. به طوری که طبقه متوسط و کارگر شاهد کاهش مستمر ثروت خود خواهد بود. به عنوان مثال، در کشور ایالات متحده، ایجاد اشتغال در کشورهای مختلف به واسطه ساخت وسایلی نظیر گوشی های هوشمند اپل در چین، کسری مواد اولیه در بخش تولید، چرخش به سمت اقتصاد خدماتی و تضعیف اتحادیه ها از مهم ترین چالش هایی هستند که کشورهای صنعتی مثل ایالات متحده و کارگران این کشور با آن روبرو هستند. طبق یک مطالعه تحقیقاتی جدید دانشگاهی، فناوری خودکارسازی عامل اصلی نابرابری درآمدی ایالات متحده در ۴۰ سال گذشته بوده است. این گزارش که توسط دفتر ملی تحقیقات اقتصادی منتشر شده است، ادعا می کند که ۵۰ تا ۷۰ درصد از تغییرات دستمزد ایالات متحده از سال ۱۹۸۰ میلادی تا به امروز به واسطه پیاده سازی خودکارسازی در صنایع مختلف اتفاق افتاده است. هوش مصنوعی، رباتیک و فناوری های پیچیده جدید شکاف گسترده ای در نابرابری ثروت و درآمد ایجاد کرده اند و به نظر می رسد این موضوع شتاب بسیار بیشتری خواهد گرفت. برخی از فعالان کارگری بر خلاف کارفرمایان باور دارند، به کارگیری فناوری های نوین و اتوماسیون نه تنها تاثیر مثبتی بر کارگران ندارد بلکه تاثیری منفی بر آن ها می گذارد. در حال حاضر، متخصصان تحصیلکرده دانشگاهی تا حد زیادی در شرایط بهتری نسبت به کارگران یا متخصصانی دارند که هیچ مدرکی ندارند. افرادی که دارای مدرک تحصیلات تکمیلی هستند، شاهد افزایش حقوق هستند، در حالی که دستمزد کارگران با تحصیلات پایین به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. بر اساس این مطالعه، درآمد واقعی مردان بدون مدرک دیپلم اکنون ۱۵ درصد کمتر از سال ۱۹۸۰ میلادی است.

از همان آغاز شکل گیری تمدن بشری، کار همواره به عنوان یک نیاز اولیه انسان برای ادامه حیات مطرح بوده است. 

در چارچوب حقوق بین الملل بشری، حق بر کار، حق بنیادین هر شخص بر دسترسی پایدار به کار شایسته ای است که پاسخگوی نیازهای معیشتی و رفاهی وی باشد. با وجود مزایای مختلف عصر هوش مصنوعی در زندگی روزمره بشر، جهان شاهد آثار نامطلوب ناشی از استفاده به آن در حوزه های مختلف از جمله امنیت شغلی قشر ضعیف و آسیب پذیر و کم برخوردار جامعه به دلیل خودکارسازی برخی از مشاغل بوده است. موضوعی که می تواند نقض یکی از حقوق بنیادین بشری، یعنی حق کار را با خود به همراه داشته باشد. اما طبق منشور بین المللی حقوق بشر، دولت ها نه تنها وظیفه دارند، حقوق بنیادین بشری را اجرا و تامین نمایند، بلکه باید از ایجاد هرگونه مانع در فرایند بهره مندی از این حق خودداری کنند. آنچه مسلم است رویه موجود توان پاسخگویی به این مشکل را ندارد و دولت ها و البته شرکت های فعال در حوزه هوش مصنوعی با توجه به لزوم پایبندی شان به اصول بنیادین حقوق بشر، مکلف به اصلاح شیوه موجود و برقراری تعادل میان منافع متضاد هستند. این امر در سطح ملی و بین المللی باید مورد توجه قرار گیرد. وجود و تدبین حقوق کارگر و کارفرما در عصر انقلاب هوش مصنوعی در سطح بین المللی و ملی و نگاهی به حقوق بشر بسیار جدی و امری بسیار واجب به نظر می رسد. انسان به واسطه هیپنوتیزم عصر تکنولوژی از فروغی که جوهره ی وجودی اوست، دور شده است اما نباید فراموش کرد که فناوری به خودی خود بد نیست بلکه نحوه استفاده از ان بسیار مهم است، فناوری عالی است، اما اگر تحت کنترل باشد.

محمدمهدی سیدناصری - خبرگزاری ایلنا

---