رایانه و هوش مصنوعی در مهندسی عمران

رایانه و هوش مصنوعی در مهندسی عمران
مهندس مهدی نصیری[*]
محمدباقر نصیری[†]

چکیده

مقاله حاضر به روش مروری- کتابخانه ای است که با توجه به نظرات اندیشمندان این عرصه به رشته تحریر در آمده است. هدف این مطالعه بررسی تاثیر هوش مصنوعی در ساخت و ساز انجام گرفته است. محتوای لازم برای نگارش این مطالعه از طریق جستجو در پایگاه های اطلاعاتی SID، scholar G و موتور جستجوی گوگل بدست آمده است. نتایج بدست آمده نشان داده اند، زیر ساخت ها و صنعت ساخت و ساز در حال تغییرات بسیار عمده ای هستند که شخصیت اصلی صنعت را تغییر خواهند داد و آن را دوباره تعریف می کنند- که الان از سرعت کم نوآوری تکنولوژی گذشته ایم- تا سود را به حداکثر برسانند و بهره وری افزایش یافته و کار به موقع تحویل داده شود. در حال حاضرBIM ) مدل سازی اطلاعات ساخت)، نقش مهمی در این تحول شدید صنعت ساخت و ساز دارد و آن را کارآمد، قابل اعتماد، دقیق و مقرون به صرفه و همچنین پایدار می کند. دیجیتال سازی بیشتر و خودکار سازی صنعت ساخت و ساز، شامل هماهنگ سازی هوش مصنوعی(AI) و BIM) مدل سازی اطلاعات ساخت) می باشد.

واژگان کلیدی: ساخت و ساز، هوش مصنوعی، مهندسی، تکنولوژی

مقدمه
همه ما می دانیم که هوش مصنوعی تقریبا در هر بخش صنعتی تاثیرگذار بوده و اکنون مهندسی عمران نیز به مرحله پیوسته است. طبق گزارشی از مک کینزی ، خالص خالص بخش ساخت و ساز عمران بیش از 15 تریلیون دلار در سال است و گرچه یکی از بزرگترین پایگاه های مصرف کننده را در اختیار دارد ، اما تا سال 2020 این صنعت نسبتا دیجیتالی شده بود. این بدان دلیل است که مهندسی عمران یکی از معدود رشته هایی است که در آن اعمال اساسی آجرچینی و ریختن بتن در طول قرن با استفاده از روش های سنتی ثابت مانده است. با این حال ، بخش ساخت و ساز قرار است که یک انقلاب صنعتی دیگر داشته باشد ، انقلابی که توسط فناوری ، به ویژه هوش مصنوعی برای آن تولید می شود.

امروزه مهندسین متبحر از فن آوری های هوش مصنوعی برای حل کل مشکلات استفاده می کنند. پیشرفت های آینده در شبکه عصبی مصنوعی (ANN) ، منطق فازی و الگوریتم های ژنتیک به این معنی است که مهندسی عمران و صنعت ساخت و ساز از نظر بهینه سازی که مهمترین عامل ، سرعت فرایندها و کاهش هزینه است ، سود خواهند برد ، در حالی که مهندسان جوان بی تجربه با فناوری های ربات های هوش مصنوعی.
وقتی کسی از هوش مصنوعی در مهندسی عمران یاد می کند ، تصویری از ربات ها که کامیون می رانند و آجر می گذارند ممکن است به ذهن شما خطور کند. برعکس ، این تکنیک ها کاربردهای پیچیده تری در مدیریت ساخت ، بهینه سازی طراحی ، کنترل ریسک و کنترل کیفیت دارند. این دوره بخش 1 مفاهیم اساسی و پیشرفته ای را برای مهندسان عمران به شما می آموزد که ارزش افزوده قابل توجهی در حرفه آنها ایجاد می کند. همچنین با استفاده از ابزارها ، مفاهیم و تکنیک های کاربردی به سودآوری هر تجارت ساختمانی کمک خواهد کرد. با تکامل فناوری ، می توان انتظار داشت که همراه با فناوری رایانه ای ، الگوریتم ژنتیک در کاربردهای مهندسی عمران عمومی تر و مeffectiveثرتر باشد.

پیشینه پژوهش (تاریخچه هوش مصنوعی و ورود آن)

هوش مصنوعی- داستان تاکنون

ایده توسعه یک هوش ماشینی غیر انسانی از نظر مفهومی از 100 سال پیش وجود داشته است. این در حالی است که در اواسط قرن بیستم، تکنولوژی به حدی پیشرفت کرد که موارد علمی توسعه آن ایده توانست به واقعیت تبدیل شود.

علوم و تکنولوژی محاسباتی همزمان در کنار یکدیگر به سرعت رشد کردند. در همین حال می توان تاریخچه هوش مصنوعی را به 50 سال قبل از آغاز هزاره نسبت داد. این زمان بدون شک، زمینه را برای این رشته همان طور که امروزه آن را می شناسیم فراهم کرد.

ریشه های هوش مصنوعی مدرن

هنگامی که در مورد تاریخچه هوش مصنوعی صحبت می کنیم. این تاریخچه شامل طیف گسترده ای از یک سری تحولات است. این تحولات در پروژه تحقیقاتی Dartmouth جان مک کارتی در تابستان 1956 در زمانی که اصطلاح ‘AI’ ساخته شد، به وجود آمد. این دوره، اساسی را برای آن چه که امروزه به عنوان هوش مصنوعی مدرن می شناسیم، پایه ریزی کرد. همچنین نقطه شروع همه کارهایی است که تا کنون دراین حوزه انجام شده است.

مک کارتی یکی از بنیان گذاران هوش مصنوعی و پیشگامان پروژه تحقیقاتی دارتموث است. در پروپوزالی که یک سال قبل از انجام پروژه تحقیقاتی دارتموث تهیه شده بود، مک کارتی در کنار کلود شانون (پدر تئوری اطلاعات)، ماروین مینسکی (پیشگام شبکه های عصبی محاسباتی) و ناتانیل روچستر ( او اولین رایانه تجاری علمی IBM را طراحی کرده است)، هفت جنبه از هوش مصنوعی را بیان کرد. این هفت مورد برای ایجاد هوش مصنوعی واقعی باید حل می شد.

ایده ی خلق موجودات هوشمندی که بتوانند کارهای انسان را انجام دهند، به اسطوره ها برمی گردد. انسان از وقتی که می توانسته خیال پردازی کند، همیشه به دنبال خلق کردن موجوداتی بوده که تحت فرمان او باشند و دستوراتش را اجرا کنند. البته که ساخت چنین موجودی به همین سادگی ها نیست و هنوز که هنوز است بشر موفق به ساخت آن نشده و فعلا در حد همان خیال پردازی های فیلم های علمی – تخیلی مانده است.

نخستین گام ها در ساخت ماشین به جا انسان

اولین تلاش انسان برای ساخت ماشینی که به جای انسان کار کند و تصمیم بگیرد، به حدود قرن ۱۷ بازمی گردد. چند قرن بعد، در دهه ‎ی ۱۹۳۰کورت گودل، آلونسو چرچ و آلن تورینگ بنیادهای اساسی منطق و نظریه ی علم کامپیوتر را بنا نهادند. در جنگ جهانی دوم، تصمیم گیری و محاسبات سریع برای شکستن پیام های رمزی دشمن، به قدری مهم شد که آلن تورینگ (پدر هوش مصنوعی جهان) ساخت ماشین رمزشکن را آغاز کرد. داستان اختراع ماشین ها با قابلیت های مختلف، دست مایه ی ساخت فیلم های علمی – تخیلی زیادی شده است، همچنین که داستان ساخت اولین ماشین توسط آلن تورینگ، موضوع یکی از همین فیلم هاست.

تاریخچه هوش مصنوعی در ایران

اختراع ماشین تورینگ در خلال جنگ جهانی دوم باعث شد تا سفری بدون انتها آغاز شود. مقصود توسعه روزافزون هوش مصنوعی، تفکر پیوسته بشر پیرامون آن و انباشت هر چه بیشتر دانش و تجربه آدمی در این باره است که «چگونه ماشین ها می توانند همچون آدمی بفهمند و عمل کنند؟». در واقع هسته مرکزی انگیزش تحقیق و توسعه در هوش مصنوعی همین پرسش است. این پرسش نیرویی در درون خود دارد و در دهه های گذشته سبب جنب وجوش عظیمی در دانشمندان و متخصصین علوم اعصاب و مهندسین کامپیوتر گردیده است.

بنابراین از تولد AI، زمان زیادی نمی گذرد. بر همین مبنا این رشته از اوایل دهه ۸۰ شمسی به کشورمان وارد شد. سپس در کشورمان متخصصین بسیاری به کاوش های نظری درباره آن پرداختند، به نحوی که بر اساس حجم تولیدات علمی که داشته ایم، به رتبه ۱۳ جهان در زمینه نظریه پردازی Artificial Intelligence دست یافتیم. در ایران زنده یاد، دکتر کارو لوکاس که در سال ۱۳۲۸در اصفهان دیده به جهان گشود، پیش گام معرفی و توسعه رشته هوش مصنوعی و رباتیک در کشورمان بود. ایشان به جهت فعالیت های بسیار در رشته های مختلف علوم محض نظیر محاسبات، ریاضیات، احتمالات و علوم مهندسی نظیر رباتیک، موردتوجه محافل علمی جهان واقع شده بود. دکتر لوکاس از سال ۱۳۸۱برای تدریس رشته رباتیک وAI، پس از سال ها فعالیت علمی در غرب، در دانشگاه تهران برنامه های علمی خود را آغازکرد.

اما اگرچه تولیدات علمی و نظری هوش ماشینی در کشورمان گذشته کوتاهی داشته و به واقع تاریخچه هوش مصنوعی در ایران عمر چندانی ندارد، اما بر اساس تولیدات و مستندات علمی عمیقی که از سوی دانشمندان علاقه مند ایرانی ایجاد شد، بدون تردید می توان آینده‎ای درخشان را برای این رشته از علم در ایران متصور بود.

بیان مساله

هوش مصنوعی و مهندسی ساخت و ساز

به کمک هوش مصنوعی یا AIدستگاه ها میتوانند از تجربه های قبلی یاد بگیرند. برخی از نمونه های معروف AIشامل رایانه های شطرنج باز(!) و اتومبیل های خودران است. در صنعت ساخت و ساز ، هوش مصنوعی پتانسیل دارد که بسیاری از وظایف حرفه ای را که معمولا به مهندسان جوان واگذار می شود ، انجام دهد. این امر به این دلیل است که کلان داده ها (big data) ، که مقادیر بزرگی از بانک اطلاعاتی هستند که از پروژه های مختلف جمع آوری شده اند ، توسط رایانه ها قابل پردازش هستند تا از آنها به عنوان تجارب یادگیری استفاده کنند. این بدان معناست که هوش مصنوعی می تواند در تصمیم گیری های بسیار مهم که بطور سنتی به مهندسان کارگاه عمرانی واگذار می شود ، کمک کند. این امر منجر به پیشرفت چشمگیر در سرعت تحویل پروژه و کاهش در هزینه های کلی و حتی کاهش انتشار گازهای کربن خواهد شد.

مهندسی سازه و انقلاب تکنولوژی های نوین

مهندسی سازه یکی دیگر از زیرشاخه های مهندسی عمران است که به دلیل پیشرفت تکنولوژی های نوین در صنعت تغییرات اساسی را تجربه خواهد کرد. در حقیقت ، نقش مهندسان سازه(در پروژه های کوچک) در آینده کمرنگ تر و متفاوت از گذشته خواهد شد که به دلیل پیشرفت در مدل سازی رایانه ای است که تولید ساختارهای بسیار پیچیده از طریق هوش مصنوعی را بدون کمک نیروی انسانی امکان پذیر می کند. رایانه های ابری می تواند دسترسی به قدرت محاسبه عظیم را امکان پذیر کند که باعث کاهش زمان و مهارت مورد نیاز در ساخت این طرح های پیچیده می شود. به عنوان مثال ،در حال حاضر انتخاب اندازه اعضاء مورد استفاده در سازه های قاب فولادی ، می تواند به جای چند روز توسط یک مهندس سازه با استفاده از روش های سنتی ، طی چند ثانیه از طریق رایانه انجام شود. یکی از نمونه های این پروژه های برجسته ، ساخت برج خلیفه ، بلندترین ساختمان جهان است که در دبی واقع شده است. این ساختمان توسط مهندسین سازه با استفاده از شبیه سازی رایانه ای و مدل سازی طراحی و بهترین شکل بعد از تکرار های مکرر انتخاب شده است. این طراحی نهایی برای اثرات باد نیز بهینه شده است. مهندسان همچنین به جای اینکه منتظر بمانند تا نقشه های معماران تهیه شود ، می توانند به صورت همزمان و بطور مستقیم از طریق نرم افزار های کامپیوتری با معماران کار کنند.

فناوری نانو در مهندسی عمران

فناوری نانو به مطالعه ذراتی با اندازه 0.1 تا 100 نانومتر می پردازد. این رشته ای است که در چند دهه گذشته پدید آمده و دارای کاربردهای گوناگون در زمینه های مختلفی از جمله مهندسی عمران است. تنها در صنعت ساخت و ساز ، سرمایه گذاران عرصه کارآفرینی و ابرشرکت ها در بتن و فولاد مورد استفاده در ساخت سازه ، سرمایه گذاری هایی انجام داده اند. به عنوان مثال ، ترکیب نانو سیلیس ، نانوذرات خاک رس یا ذرات نانو آهن در بتن می تواند ساختار متخلخل بتن را بهبود بخشد و همچنین مشکل کمبود مقاومت اولیه بتن را برطرف کند. در تولید تیرهای فلزی ، نانوذرات مس می توانند به سطح محصول نهایی اضافه شوند تا زبری را کاهش داده و در نتیجه تنش کلی و خستگی سازه را کاهش دهد. همچنین با افزودن انواع مختلف نانوذرات می توان مشکلات دیگری مانند خوردگی و خستگی را نیز کاهش داد.

هوش مصنوعی چیست؟

هوش مصنوعی با الگوبرداری از مغز انسان، عملکردهایی منطقی و هوشمندانه دارد. هوش مصنوعی یک تکنولوژی است که سعی دارد رفتار هوشمندانه را در فرآیندهای کامپیوتری تقلید و پیاده سازی کند. هوش مصنوعی کاربردهای گسترده ای در ساخت وساز دارد.هوش مصنوعی به چند روش مختلف عمل می کند:

· سیستم های فازی

· شبکه های عصبی

· سیستم های دانش بنیان (مبتنی بر دانش(

· الگوریتم های ژنتیک
هر پروژه عمرانی با ریسک ها و عدم قطعیت ها همراه است. ازجمله این موارد می توان به ریسک های مرتبط با تخصیص کار، تحقق مایلستون ها، هزینه های پروژه و مدیریت ساخت اشاره کرد. یادگیری ماشین شاخه ای از هوش مصنوعی است که کاربردهای متعددی در مهندسی عمران دارد.

کاربردهای هوش مصنوعی در مهندسی عمران

1. طبقه بندی و تخمین درصد رطوبت خاک

2. کاربرد یادگیری ماشین در مهندسی سازه با استفاده از داده های حسی و تصویری به منظور تشخیص آسیب، موقعیت و گستره آن

3. بهبود بهره وری از طریق کاهش زمان بیکاری

4. پیش بینی حداکثر چگالی خشک و مقدار بهینه رطوبت بتن

5. استفاده از تصاویر برای نظارت صحیح بر کارگاه به لحاظ ایمنی و شرایط کاری خطرناک

6. شناسایی خلل ها و تشخیص موارد موردنیاز در جهت جلوگیری از تاخیر در کارها

7. پیش بینی زمان سفر در بحث مهندسی حمل ونقل

8. برنامه ریزی کارآمد، طراحی و مدیریت زیرساخت ها با استفاده از مدل سازی اطلاعات ساختمان

9. کاربرد شبکه های عصبی مصنوعی برای پیش بینی ویژگی های طرح اختلاط بتن

10. نظارت بر فعالیت های کارگاه و پیش بینی تغییرات هزینه ای بر اساس نرخ مصالح اولیه در بازار

11. آنالیز نشست فونداسیون و پایداری شیب

12. نظارت بر سلامت سازه، اعلام هشدار هنگام نیاز به تعمیرات

13. پیش بینی جزر و مد برای برنامه ریزی پروژه های در مجاورت ساحل

14. کاهش خطاها با آنالیز اتوماتیک داده ها

15. پیش بینی ریسک ها به عنوان بخشی از فرآیند مدیریت پروژه

16. ارائه راه حل برای آسیب های مرتبط با حفاری شمع های بتنی پیش تنیده در حوزه مهندسی فونداسیون

17. حل مشکلات پیچیده در مراحل مختلف پروژه

18. تصمیم گیری در فرآیند طراحی

19. مدیریت ضایعات ساختمانی و استفاده از مصالح هوشمند

20. نظارت و بهینه سازی استفاده از نیروی متخصص

پایش سلامت سازه با استفاده از هوش مصنوعی

پایش سلامت سازه فرایندی است که در آن داده ها جمع آوری و سپس به منظور ارزیابی آسیب پذیری سیستم سازه ای تحت تجزیه وتحلیل قرار می گیرند. پل ها، خطوط لوله، سدها و دیگر پروژه های زیرساختی بزرگ را می توان در فرآیند پایش سلامت سازه، آنالیز کرد. از الگوریتم ژنتیک می توان به همراه فرایند پایش سلامت سازه برای تشخیص آسیب ها در ساختمان ها استفاده کرد.

در این حالت به جای جمع آوری دستی داده ها و آنالیز آن ها، می توان از تکنیک هوش مصنوعی استفاده کرد. از داده های خام حاصل از هوش مصنوعی و با استفاده از روش یادگیری دومرحله ای، اطلاعات مهمی می توان دریافت کرد.

· در مرحله اول با استفاده از روش نیستروم و به طور اتوماتیک ویژگی های سیگنال های ارتعاشی پل استخراج می شود.

· در مرحله دوم بر اساس ویژگی های به دست آمده، شرایط سلامت پل با استفاده از آنالیز مولفه های اساسی کرنل (MKPCA) دسته بندی می شوند.

شبکه عصبی مصنوعی مبتنی بر هوش مصنوعی در ساخت وساز

شبکه عصبی مصنوعی از روش هایی مانند الگوریتم لونبرگ-مارکوارت، الگوریتم تکاملی تفاضلی و روش تنظیم بیزی (BRNN) استفاده می کند. از هوش مصنوعی برای تعیین حداکثر چگالی خشک و مقاومت فشاری خاک های تثبیت شده با سیمان استفاده می شود. ورودی های این فرآیند عبارت اند از: حد روانی خاک، مقدار رطوبت، شاخص پلاستیسیته و اندازه ذرات ماسه، شن و رس.

علاوه بر این می توان از تکنیک های ماشین های پشتیبان بردار (SVM) هم استفاده کرد. محققان معتقدند روش دوم نتایج بهتری از مقاومت فشاری محدود نشده و حداکثر چگالی خشک خاک تثبیت شده با سیمان ارائه می دهد.

همچنین می توان از شبکه های عصبی هوش مصنوعی برای اندازه گیری اسلامپ بتن آماده استفاده کرد. از قابلیت تقریب/ تخمین شبکه های عصبی مصنوعی می توان در این راستا استفاده کرد. بین متغیرهای ورودی و خروجی یک رابطه ایجاد می شود.

ازآنجاکه داده های موردنیاز برای آنالیز از کارخانه تولیدکننده بتن جمع آوری می شوند، می توان با تغییر طرح اختلاط بتن از بروز اشتباهات جلوگیری کرد. برای ارزیابی از نرم افزار MATLAB R2011b می شود. این نرم افزار از طریق بهینه سازی و جعبه ابزار شبکه عصبی از الگوریتم ژنتیک بهره می گیرد.

سیستم های فازی مبتنی بر هوش مصنوعی در ساخت وساز

شبکه های عصبی فازی کاربرد گسترده ای در تخمین مقاومت فشاری بتن دارند. داده های آزمایشی ۴۵۸ طرح اختلاط بتن از سه منبع جداگانه جمع آوری می شوند. بر اساس داده های جمع آوری شده، معماری ۶ شبکه عصبی چندجمله ای فازی ساخته و آزمایش می شوند. پارامترهای ورودی را مواد تشکیل دهنده بتن و پارامتر خروجی را مقاومت فشاری ۲۸ روزه طرح اختلاط تشکیل می دهند.

مزایای هوش مصنوعی در ساخت وساز

هوش مصنوعی مزایای بی شماری در مدیریت ساخت دارد که برخی از آن ها عبارت اند از:

هوش مصنوعی موجب بهبود کارایی و   کیفیت کارهای ساخت وساز می شود. با استفاده از هوش مصنوعی در مدیریت ساخت می توان   مشکلات متعددی را در مدیریت پروژه های بزرگ حل کرد.

هوش مصنوعی به رفع مشکل کمبود نیروی   کار و تکمیل به موقع پروژه کمک می کند.

هوش مصنوعی به واسطه شبکه های عصبی   مصنوعی از افزایش هزینه ها جلوگیری می کند.

هوش مصنوعی ایمنی را در کارگاه های   ساخت وساز افزایش می دهد و از بروز حوادث جلوگیری می کند.

هوش مصنوعی این امکان را به مهندسان   عمران می دهد که توانایی هایشان را بهبود دهند و مشکلات پیچیده را به نحو   موثری حل کنند.

شرکت های ساختمانی با کمک هوش مصنوعی   می توانند دارایی ها و اموال خود را به نحو موثری مدیریت کنند.

واقعیت مجازی و طرح های سه بعدی به   مهندسان و مدیران رده بالا دید بهتر و واقع گرایانه تری از فعالیت های ساخت وساز   که باید در محل اجرا شوند، می دهند.

هوش مصنوعی موجب کاهش هزینه های   پروژه های ساخت وساز تا حدود %۲۰ می شوند.

معایب هوش مصنوعی در ساخت وساز

کاربرد هوش مصنوعی در ساخت وساز خالی از عیب هم نیست که در ادامه به چند مورد از آن ها اشاره می کنیم:

کاربرد هوش مصنوعی در ساخت وساز با   هزینه زیادی همراه است و سرمایه اولیه زیادی نیاز دارد.

درنتیجه استفاده از هوش مصنوعی این   احتمال وجود دارد که نرخ بیکاری به دلیل جایگزین شدن ماشین ها افزایش یابد.

نتیجه گیری

گسترش و توسعه ی استفاده از هوش مصنوعی نه تنها شرایط محل زندگی را تغییر می دهد، بلکه سبک و نحوه ی زندگی مارا نیز دگرگون می کند. تعداد تجهیزات هوشمند الکترونیک رو به افزایش است. این وسایل را از طریق یک اپلیکیشن در گوشیهوشمند، تبلت و کامپیوتر میتوان کنترل کرد. گجت های هوشمند در خانه از طریق اینترنت اشیاء به یکدیگر متصل شده ودر هماهنگی با یکدیگر عمل می کنند. اما وسایل بهره مند از هوش مصنوعی یک گام از سایرین جلوترند. امروزه افزایشمتداوم قیمت انرژی و نیاز به دستیابی به اطلاعات صحیح و متمرکز، کنترل و یکپارچه سازی سیستم های تاسیساتی ساختمانرا توسط مدیریت سرمایه گذار و بهره بردار ساختمان کاملا توجیح می نماید. مزیت این سیستم نسبت به سیستم های سنتیاستاندارد، عمدتا امکان کنترل بهینه مدیریتی و فنی متمرکز می باشد. باید در محاسبات اقتصادی ایجاد این سیستم کاملا بهاین نکته توجه داشت که حدود 08 درصد از قیمت تجهیزات این سیستم که در کنترل سیستم های حرارتی و برودتی بهصورت مشترک استفاده می شود در سیستم های سنتی متداول نیز هزینه می شود. یکی دیگر از نکات مهم انتخاب سیستم،قابلیت پشتیبانی مداوم سیستم توسط شرکت سازنده و یا نمایندگان داخلی آن می باشد. قابلیت های سخت افزاری و نرمافزاری سیستم های مدیریت تاسیساتی ساختمان کم و بیش در بین سازندگان بین المللی مشابه است ولی نکته مهم هنراستفاده از این قابلیت ها در مراحل طراحی، برنامه نویسی، نصب و مخصوصا راه اندازی سیستم می باشد. مزیت های ذکر شدهبرای این سیستم مخصوصا بهینه سازی مصرف انرژی و کاهش هزینه های نگهداری و راهبردی تجهیزات حرارتی – برودتی والکتریکی و نیز افزایش شرایط راحتی ساکنین بستگی مستقیم به کیفیت طراحی برنامه نویسی و اجرای آن و همچنین رابطهمستقیم با سطح علمی مهندسین راهبر در آنالیز اطلاعات دارد.

منابع و مآخذ

1.سایت رسمی ابر فردوسی

2. constructible.trimble.com

3.مجلات شهاب

4. همایش ملی علوم و فن آوری های نوین در آب،انرژی و محیط زیست / رضا رضائی گروه نفت ، دانشکده فنی و مهندسی ، واحد تهران جنوب ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

5. کاربرد هوش مصنوعی و رباتیک در صنعت ساخت و ساز، فرزانه امیرپورطرقی ،هفتمین کنفرانس بین المللی پژوهشهای نوین در عمران، معماری، مدیریت شهری و محیط زیست – 1400

6. مروری بر کاربردهای هوش مصنوعی و کلان داده ها در ساختمان ها برای بهره وری انرژی و یک محیط زندگی سربسته راحت،

[*]Mahdinasiri952181855@gmail.com کارشناس مهندسی عمران – ساخت و ساز

[†]mohammadbagernasiri@gmail.com آموزش و پرورش استان زنجان