پیش چاپ
در زمان دانشجویی دوستی داشتم که برای نوشتن پایان نامه خیلی تلاش کرده بود. وسواس زیادی در جمع آوری دیتا و تحلیل داده ها داشت و حقیقتا موضوع جالبی هم برای تحقیق انتخاب کرده بود. خیلی امیدوار بودیم حداقل دو مقاله از گزارش کارهای او منتشر بشود تا افراد بیشتری در جریان این تحقیقات قرار بگیرند. اما صفهای طولانی داوری مقالات در ژورنالها در نهایت او را از پیگیری انتشار مقاله منصرف کردند. بعدها به صورت اتفاقی کسی را دیدم که از موضوع جالب و روش شناسی جدید مقاله خودش صحبت میکرد که بسیار نزدیک به کار دوستم بود. با خودم گفتم اگر چند سال پیش امکان انتشار مقالات به صورت پیش چاپ وجود داشت، دوستم میتوانست کار تحقیقاتی خودش را خیلی سریع و بدون واسطه به اسم خودش منتشر کند تا خودش و دیگران از مزایای آن بهره ببرند.
پیش چاپ نوعی از انتشار بدون واسطه مقالات علمی است که پروسه داوری همسان یا peer review در آن اجرا نمیشود و توسط پلتفرمهای پیش چاپ بعد از بررسی اولیه منتشر میشود.
چرا نویسندگان تمایل دارند مقاله خود را به صورت پیش چاپ منتشر نمایند؟
از مزایای این روش انتشار به موارد زیر میتوان اشاره کرد:
- پژوهشگران در اولین فرصت ایده کار پژوهشی را به نام خود ثبت میکنند. حتی اگر به دلایل متعددی موانعی بر سر راه انتشار رسمی برخی مقالات وجود داشته باشد، ثبت مقاله به صورت پیش چاپ این امکان را فراهم می آورد که هر پژوهشگری در اولین فرصت ممکن ایده و نتیجه کار تحقیقاتی خودش را منتشر نماید.
- برخی مقالات ممکن است انقدر در پروسه داوری و رد شدن و اعمال کامنتهای داوران و ارسال مجدد برای نشریه دیگر معطل بشوند که موضوعیت خود را از دست بدهند. یا با گذر زمان و قدیمی شدن داده ها ارزش دیتای تحقیق کمرنگ شود و نتیجه کارهای انجام شده آن طور که باید مثمرثمر نباشد. در انتشار preprintاین مشکل وجود نخواهد داشت.
- خوانندگان و سایر پژوهشگران با این روش در سریعترین زمان از نتایج مثبت و حتی کاستی و اشکالات احتمالی کارهای تحقیقاتی دیگران مطلع میشوند. به این ترتیب زمان لازم برای ارتقای کارهای مشابه کمتر میشود و این یعنی افزایش سرعت تولید علم.
- فرصت مناسبی فراهم میشود تا جامعه علمی و سیاستگزاران بتوانند استراتژیهای هدایت کننده متناسب با نتایج تحقیقات را تدوین و ارزیابی نمایند. مثلا در زمان همه گیری کرونا اگر پروسه انتشار نتایج بررسیهای پزشکان و تیمهای تحقیقاتی منتظر انتشار رسمی از طریق ژورنالها میشد، امکان اشتراک آرا و اتخاذ تصمیمات صحیح در زمان مناسب از دست میرفت.
- امکان ارائه نظرات برای مخاطبان در پلتفرمهای پیش چاپ این امکان را فراهم می آورد که خوانندگان با علایق و مهارتهای مشترک به راحتی بتوانند برای پژوهشهای مشترک همکاران علمی توانمند و مناسب را شناسایی کنند. بررسی کامنتهای یک نفر احتمالا روش خوبی برای ارزیابی سطح مهارت و روحیه تعاملی او باشد.
- علیرغم اینکه شعارهای زیادی با محوریت علم در خدمت جامعه گفته و شنیده میشود اما هنوز هم انتشار مقاله در یک ژورنال معتبر به ویژه بین المللی مستلزم صرف هزینه است و گاهی پرداخت این هزینه ها برای دانشجویان و محققین آزاد که وابسته به سازمانهای تحقیقاتی نباشند آسان نیست. هزینه هایی که با عنوان هزینه داوری، هزینه انتشار و هزینه انتشار سریع از محققین گرفته میشود گاها قابل توجه هست. بنابراین انتشار نتایج تحقیقات و مقالات به صورت preprintاین امکان را به پژوهشگران و عموم جامعه میدهد که با صرف هزینه تقریبا صفر بتوانند پژوهشهای با کیفیت را منتشر و مطالعه نمایند.
ممکن است بعد از ثبت مقاله به صورت پیش چاپ نسخه نهایی آن توسط یک ژورنال پذیرفته و منتشر بشود. در این شرایط لازم است در صفحه پیش چاپ مقاله لینک صفحه مقاله در ژورنال نیز قرار داده شود. به این ترتیب مقاله پیش چاپ و مقاله ژورنال هر یک با لینک مجزا و doiاختصاصی هر کدام بر روی وب در دسترس خواهند بود. چنانچه مقاله ای طی پروسه داوری در ژورنالها پذیرفته نشود نیازی به اعلام این موضوع در صفحه پیش چاپ مقاله نیست. به هر حال مخاطب مقاله پیش چاپ باید همیشه این احتمال را در نظر داشته باشد.
اگرچه از پیش چاپ یا preprint به عنوان آینده نشر یاد میشود و اغلب ناشران بزرگ این سبک از انتشار را به رسمیت شناخته اند و حتی برخی از پایگاههای علمی اقدام به نمایه سازی مقالات پیش چاپ کرده اند، لیکن هنوز هم برخی مجلات برای پذیرش مقالات در بدو ورود به پروسه داوری، شرایط محدود کننده ای در نظر میگیرند. به عنوان مثال برخی ممکن است مقالات را ملزم نمایند که قبلا در پلتفرم پیش چاپ ارائه نشده باشد. یا آنکه اجازه انتشار نسخه های ویرایش شده بر اساس کامنتهای داوران خود را به نویسندگان نمیدهند. لازم است در بدو اقدام به ارسال مقاله در پلتفرمه های preprintاز سیاست نشریه ای که قصد دارید مقاله را برایش بفرستید مطلع شوید.
preprintیا پیش چاپ چه منافعی برای دبیرخانه ژورنال یا کنفرانس دارد؟
وقتی یک پلتفرم پیش چاپ شروع به کار میکند در واقع زیربنای تولید یک استخر مقاله، آماده شده است. مقالات preprint در واقع مخزنی از مقالات اماده انتشار هستند که میتوانند برای دبیرخانه مجلات و کنفرانسهای علمی مزایای زیر را به همراه داشته باشند:
- سردبیران مجلات و دبیران علمی کنفرانسها میتوانند با اسکرین مقالات پیش چاپ و بررسی مقالات منتشر شده در حوزه موضوعی نشریه یا کنفرانس خود، از مقالات مناسب جهت ثبت و انتشار رسمی پس از peer review دعوت به عمل بیاورند.
- کمبود داوران علاقه مند و ماهر که در زمان کوتاه بتوانند مقالات مجلات را داوری و اعلام نتیجه کنند همیشه از مشکلات پروسه داوری سریع مقالات و انتشار به موقع ژورنالهاست. جستجو در میان مقالات پیش چاپ، شانس پیدا کردن نفرات علاقه مند به حوزه های خاص را که احتمالا فرصت و انگیزه بیشتری هم برای داوری دارند افزایش میدهد.
- سایت پلتفرمهای پیش چاپ، در مقایسه با سایت یک ژورنال یا کنفرانس اغلب به دلایل فنی و البته کمیت و کیفیت محتوا، شانس دیده شدن و رتبه گرفتن بیشتری در نتایج گوگل دارند. وقتی مقاله ای پس از انتشار به صورت preprintدر سایت یک ژورنال به صورت رسمی منشتر میشود و لینک صفحه ژورنال در صفحه پیش چاپ درج میگردد، به دلیل لینک گرفتن از یک مرجع معتبر و قدرتمند (به اصطلاح سئوکاران بک لینک از سایت با آتوریتی بالا) احتمال دیده شدن صفحه ژورنال بالا میرود. به این ترتیب انتشار مقاله به صورت پیش چاپ شانس نمایه شدن و رتبه گرفتن ژورنال در نتایج جستجوی گوگل را افزایش میدهد.