بررسی ماهیت و ارکان قرارداد های MOU و MOA در تجارت بین الملل

بررسی ماهیت و ارکان قرارداد های MOU و MOA در تجارت بین الملل

مقدمه

قرارداد هایی که در زمینه های تجاری منعقد می شوند از تنوع و تکثر بسیاری برخوردارند و تجار بسته به امکانات موجود ، قدرت چانه زنی و اهداف خود قرارداد مناسب را اتخاذ می کنند. در این میان پیش از انعقاد قرارداد رسمی و استاندارد ، می توان قرارداد هایی منعقد کرد که از اعتبار و استحکام ضعیف تری برخوردارند و برای دستیابی به نقطه نظرات مشترک و آگاهی نسبت به امکانات کلی طرف معامله تنظیم می شوند.

بسیاری از این قرارداد ها در حقوق قرارداد های آکادمیک عنوان مشخص ندارند و مورد طرح و بحث قرار نگرفته اند اما عرفا در معاملات با حفظ اصول و قواعد عمومی قرارداد ها تنظیم می شوند. این قرارداد ها که امروزه مورد استفاده تجار داخلی نیز هست عنوانا و ماهیتا خاستگاه خارجی دارند.

مقرون کردن مباحث دانشگاهی با بعد عملی آن می تواند یادگیری کامل را به ارمغان اورد. برخی از مسائل حقوقی ماهیتی فراملی دارند که دسترسی به آن جز با ترجمه منابع خارجی و تجربه عملی میسر نیست و این سبک از نوشتار می تواند شیوه ای جدید در یادداشت های حقوقی و طرح مباحث باشد.

در این یادداشت دو نمونه از این قرارداد ها که عنوان و ماهیتی شبیه به یکدیگر دارند را از هر دو جنبه مورد بررسی و تطبیق قرار می دهیم و ذیل آن شباهت و تفاوت این دو را با یکدیگر بیان می کنیم.

1.ماهیت و هدف:

MOU مخفف شده عبارت Memorandum of understanding است و ترجمه تحت اللفظی آن عبارت است از یادداشت فهم کردن و درک کردن که بسیاری معادل فارسی آن را تفاهم نامه قلمداد کرده اند که صحیح بنظر می رسد. معنای اصطلاحی آن عبارت است از توافقی رسمی که به موجب آن دو یا چند نفر اجمالا شرایط ، قصد و هدف مشترک خود را مشخص می کنند. فایده انعقاد آن در زمان پیش از قرارداد است که طرفین بدون اینکه بخواهند قرارداد اصلی همکاری را منعقد کنند و بطور قانونی ملزم به عملی حقوقی شوند ، طی چنین تفاهم نامه ای موضوع همکاری را طرح می کنند و امکاناتی که جهت دستیابی به آن در اختیار دارند را به صورت کلی بیان می کنند و تعیین می کنند که اگر چنین قراردادی را در آینده با یکدیگر منعقد کنند چنین نقشه راهی را خواهند داشت و طریقه انجام تعهدات آنها به چه شیوه ای خواهد بود. هدف از انعقاد MOU رسیدن به چنین قصد ، فرآیند و هدف مشترکی است تا چهارچوبی با این نقاط اشتراک ترسیم شود. فایده این چهارچوب مشترک آنجایی است که اگر طرفین MOU شرایط یکدیگر را پذیرفتند و در آینده قصد انعقاد قرارداد اصلی را داشتند ، پایه و اساس آن قرارداد اصلی را همین تفاهم نامه قرار می دهند و بر مبنای آن جزئیات تعهد اصلی را تنظیم می کنند.

قرارداد های MOU اصولا الزام آور نیستند اما در صورت تمایل طرفین می توان بندی را به آن اضافه کرد و در آن به الزام آور بودن سند تصریح نمود.

در مقابل ، قرارداد MOA مخفف شده عبارت Memorandum of agreement است و ترجمه تحت اللفظی آن عبارت است از یادداشت توافق که معادل فارسی آن توافق نامه تلقی می شود. معنای اصطلاحی آن عبارت است از سندی رسمی که رابطه حقوقی ما بین طرفین قرارداد که هدفی مشترک دارند را تنظیم می کند.

اعتبار و استحکام و الزام آوری قانونی توافق نامه بیشتر از یک تفاهم یا توافق صرفا شفاهی حاصل از مذاکره و یا تفاهم نامه کتبی اجمالی است که صرفا کلیات پروژه و هدف مورد بررسی و تعیین قرار می گیرد ، از طرفی دیگر نیز رسمیت آنها از یک قرارداد کمتر است.

هدف از توافق نامه ایجاد رابطه کتبی بین هر دو طرفی است که قصد کار روی یک پروژه یا هدف مشترک را دارند. یک سند الزام آور قانونی است که جزئیات و مسئولیت های مشارکت را مشخخص می کند.

مازاد بر الزام آور بودن قرارداد MOA ، توصیه می شود تا در متن قرارداد نیز بدین موضوع تصریح شود که مفاد این توافق نامه برای طرفین آن الزام آور است و داوطلبانه نیست. فایده این امر هنگام رسیدگی به دعاوی است که مقام قضایی با بررسی محتوای قرارداد ، ورای عنوان ، آن را موضوع دیگری تلقی نکند.

در قرارداد هایی که راجع به بودجه لازم برای انجام پروژه و امور مالی تصمیم گیری می شود ، بهتر است MOA تنظیم شود.

اینک برخی بند های مندرج در هر دو نوع قرارداد را با مثال مورد بررسی قرار می دهیم.

2. اوصاف شکلی و ماهوی قرارداد

2.1: مقدمه : نام و مشخصات

این بند از جمله موارد عمومی است که در همه قرارداد ها وجود دارد. در این قسمت از قرارداد ، نام شرکت ، شماره ثبت شرکت ، نام دارنده حق امضاء ، نشانی اقامتگاه شرکت و... است. اگر طرف قرارداد شخص حقیقی بود ، کد ملی و نام پدر و ملیت و اقامتگاه او باید نوشته شود.

2.2: هدف :

اذعان به اینکه طرفین متعهد به ارائه چه خدمات و تعهداتی هستند. به طور مثال در قرارداد MOU می نویسند شرکت ایکس دارای تجهیزات کشتی سازی است و شرکت زد را نیز بعنوان سرمایه گذار داریم در نتیجه طرفین میخواهند با یکدیگر وارد تجارت شوند یا اگر MOA باشد جزئیات بیشتری را تعیین کنند که کیفیت و استاندارد تجهیزات شرکت ایکس در چه سطحی است و شرکت زد قصد دارد چه میزان از سرمایه اش را به چه صورتی وارد معامله کند.

3.2:محدوده توافق

در این قسمت طرفین موضوع توافق را کامل تعریف می کنند و محدوده تعهد خود را دقیق مشخص می کنند که ملزم به انجام یا عدم انجام چه چیزی هستند و در چه بازه زمانی ملزم به ایفای آن هستند.

این مورد در قرارداد های MOU بصورت اجمالی بیان می شود اما در قرارداد های MOA جزئیات بیشتری نشان داده می شود.

به طور مثال بخشی از توافق این باشد که شرکت بیمه ایکس در کشور خود به کارکنان هلدینگ تجاری زد و شرکت های اقماری آن به مدت 15 سال خدمات بیمه با تعرفه کشور خود ارائه دهد.

4.2: مسئولیت

طرفین حدود مسئولیت و احیانا مشارکت خود را به طور دقیق معین می کنند که هر یک دقیقا در چه صورت هایی دارای مسئولیت هستند و می توانند پیش بینی کنند تا در ازای عدم وفای به عهد ، وجه التزام یا مطالبه خسارت در نظر بگیرند.

به طور مثال یک کارخانه نساجی ملزم می شود تا پایان زمستان ابریشم مورد نیاز تولید لباس تابستانه را برای یک برند ایتالیایی مد و لباس ارسال کند و طرفین مقرر می کنند که زمان مطلوب ایفای تعهد تا پایان زمستان است و در صورت تاخیر در زمان تامین ، اگر علت تاخیر علتی غیر از فورس ماژور باشد کارخانه نساجی خسارت پرداخت کند یا وجه التزام مقرر در قرارداد را تادیه کند.

5.2: مدت قرارداد:

اینکه مدت زمان مطلوب جهت ایفای مسئولیت های قراردادی چه مدت است و لحظه آغاز آن از چه زمانی است و اینکه در صورت تمایل طرفین برای تمدید قرارداد ، شرایط آن به چه نحو باشد در این بند تعیین می شود.

فایده تعیین زمان انعقاد قرارداد ، در تشخیص زمان نفوذ آن بنا بر معلق یا منجز بودن یا ایفا یا عدم ایفای تعهد داخل در مدت تعهد یا خارج از ان مدت است.

6.2: اطلاعات محرمانه

هر تاجر حقیقی یا حقوقی ممکن است اطلاعات تجاری خارجی داشته باشد که جایی ثبت نشده است و برای عموم معلوم نیست. این موارد می تواند شامل فرمول ها ، طرح ها ، معاملاتی که تاجر قصد دارد به آن ورود کند و یا اطلاعات سایر معاملات آن تاجر باشد که برای انعقاد معامله فعلی ناگزیر از به اشتراک گذاشتن برخی از آنهاست. این موارد باید در شرایطی با طرف مقابل مطرح شود که اطمینان داشته باشند غیر از آنها مطلع نخواهد شد. بدین جهت طرفین می توانند در ازای انتشار آن به بیرون وجه التزام یا مطالبه خسارت در نظر بگیرند.

علاوه بر درج بند مذکور ، می توان بصورت جداگانه قراردادی تحت عنوان NDA مخفف Non-disclosure agreement است و قرارداد عدم افشای اطلاعات محرمانه بدون رضایت نام دارد که طرف معامله یا در قرارداد MOU طرف تفاهم را ملزم به عدم افشای اسرار تجاری می کند. می توان برای عدم افشا مدت تعیین کرد یا حتی تعیین کرد که مادام العمر باشد.

بطور مثال در قرارداد های انتقال دانش فنی یا Tranfer of Know How agreement ، اهمیت زیادی دارد که قرارداد NDA منعقد شود که فرمول و جزئیات آن دانش فنی افشا نشود و مورد استفاده رقبا قرار نگیرد.

مثال دیگر اینکه در قرارداد MOU یکی از طرفین از برنامه تولید محصول جدید خود در آینده سخن می گوید که دارای چه ویژگی هایی است که تا به حال از آن رونمایی نکرده است تا طرف خود را با قصد و برنامه آشنا کند و برای عدم افشای آن ویژگی ، قرارداد NDAمنعقد می کند یا در قسمت مربوط به محرمانگی آن را می آورد.

7.2 مالکیت فکری

اگر قرارداد در بردارنده حقوق معنوی باشد ، لازم است طرفین راجع به آن تعیین تکلیف کنند. به طور مثال اگر قرار هست شرکت جدیدی را به اتفاق تاسیس کنند ، امتیاز ثبت آن با کدام طرف باشد یا اینکه آیا طرف معامله می تواند از اختراع و فرمول طرف دیگر محتوای دیجیتال بصورت عکس و فیلم تهیه کند یا اینکه حق توزیع یا کپی برداری یا باز تولید آن ایده را دارد؟ اگر این امتیاز را دارد ، مدت آن و محدوده استفاده از آن چه مقدار است؟

می توان برای استفاده یا عدم استفاده از حقوق معنوی مدت تعیین کرد چه بسا مدتی بیش از مدت قرارداد ، بطور مثال تا یکسال پس از انقضای تاریخ قرارداد.

8.2: پیوست ها:

طرفین می توانند بعضی از موارد تعهد و شروط قراردادی را در قسمت پیوست ها بیاورند کما اینکه مربوط به سایر بند های قرارداد باشد. لازم است برای این کار تصریح کنند که قسمت پیوست ها نیز داخل در توافق طرفین است و برای آنها الزام آور است.

به طور مثال طرفین در قسمت هدف قرارداد به معلق بودن آن تصریح کنند و بنویسند معلق علیه و شرایط تحقق آن در قسمت پیوست ها خواهد آمد. چنانکه شرکتی بگوید اگر طلب بلوکه شده ام از شرکتی دیگر که به این میزان است تا پایان پاییز تصرف کردم ، همه آن را بر روی فرآورده های دانش بنیان شما سرمایه گذاری خواهم کرد.

یا مثال دیگر اینکه نحوه پرداخت کالا ها در قسمت پیوست ها مفصلا بررسی و تعیین شده است.

9.2: قانون حاکم بر قرارداد

فایده تعیین آن جلوگیری از تعارض قوانین است که قانون کدام کشور مبنای این قرارداد است و صالح بر رسیدگی به دعاوی احتمالی است. بدین گونه که طرفین از دو تابعیت مختلف اند و می توانند قانون دولت متبوع خود یا ثالث یا مرجعی بین المللی را انتخاب کنند. بطور مثال برای حل و فصل اختلاف ناشی از مالکیت فکری این معامله کجاست دعوای ثبت برند ، مرجع حل اختلاف بر مبنای قوانین مالکیت فکری باشد یا مرکز داوری.

10.2: فسخ قرارداد

شرایطی را در نظر می گیرند که اگر محقق شود یا یکی از طرفین به یکی از تعهدات معهود عمل نکند قرارداد فسخ می شود. می تواند به گونه ای باشد که با جمع شدن شرایط فسخ قرارداد ، صرفا حق فسخ به ذی نفع داده شود یا شرط فاسخی قرار داده شود که بدون اختیار ذی نفع ، عقد به خودی خود منفسخ شود.

موارد انفساخ قهری قرارداد یا همان فورس ماژور نیز می تواند در این بند تعیین شود.

به طور مثال طرفین تعیین کنند که در صورت تاخیر در پرداخت هر یک از اقساط سه گانه ، فروشنده کالا های الکترونیکی حق فسخ معامله را دارد.

11.2: راه های ارتباطی:

انچه که در مرادوات بین المللی حائز اهمیت است ، وسیله و چگونگی ارتباط طرفین قرارداد است. عموما در مراودات تجاری ایمیل مد نظر است. فایده تعیین راه ارتباطی و تصریح به اینکه راه ارتباطی دیگری جز مورد معین شده در قرارداد نیست در رسیدگی به دعاوی است. به طور مثال طرفینی که ارتباط از طریق ایمیل را برگزیدند ، اعلام قبولی و وصول و... از طریقی جز ایمیل مورد قبول آنها و مرجع رسیدگی کننده به دعوا نیست.

12.2: امضاء:

نام صاحب امضاء در قسمت مشخصات می تواند تعیین شود. در این قسمت نیز می تواند نام و امضاء وی درج شود و تاریخ امضاء وی نیز درج شود که از حیث تاریخ نفوذ عقد و قبول آن و الزام آوری حائز اهمیت است.