بشر افزوده و توانمندهای زیستی

غلبه بر موانع جسمانی، روانی و شناختی انسان موجب توانمند شدن او می شود. پیشرفت ها در چهار رشته ای که ریشه در فناوری دارند و ادغام آن ها با یکدیگر می تواند ظهور انسانی توانمند و در غایت، ابر انسان را به ارمغان بیاورد. این چهار رشته عبارتند از: نانوفناوری، زیست شناسی، فناوری اطلاعات و علوم شناختی که اگر به درستی دست در دست یکدیگر دهند قادر به رقم زدن پارادایمی نوین خواهند بود.

امروزه کلیدواژه های هوش مصنوعی Artificial Intelligence، فزون سازی هوش Intelligence Amplification و هوش افزوده Augmented intelligence بسیار دوشادوش یا مقابل همدیگر مطرح می شوند.

اما تفاوت میان سه مخفف AI,IA,IA چیست؟ به این سه کلیدواژه دقت کنید.

هوش مصنوعی: هوشی است که توسط ماشین ها ظهور و بروز پیدا می کند، در مقابل هوش طبیعی که توسط جانوران شامل انسان ها نمایش می یابد.

فزون سازی هوش: (که به عنوان تقویت شناختی، هوش افزوده ماشینی و هوش پیشرفته نیز شناخته می شود) به استفاده موثر از فناوری اطلاعات در تقویت هوش انسانی اشاره دارد.

هوش افزوده: یک الگوی طراحی مدل مشارکت انسان محور با ترکیب افراد و هوش مصنوعی که با هم در راستای بهبود عملکرد شناختی از جمله یادگیری، تصمیم گیری و تجربیات جدید کار می کنند.

حالا این دو واژه را در نظر بگیرید:

توانمندسازی بشر Human Enhancement

بهبود عملکرد بشر Human Performance Optimization

در بهبود عملکرد شما موفق به انجام کارهایی به شکل بهینه تر و بهتر می شوید (مانند عینک که موجب بهتر دیدن یا سمعک که موجب بهتر شنیدن می شود) اما در توانمندسازی شما به توانمندی خاصی دست می یابید که در حالت عادی از توانایی انسان خارج است.

از ربات های انسان نما بسیار شنیده ایم و دیده ایم. از این که روزی ممکن است جای انسان را بگیرند و در بدبینانه ترین سناریو موجب انقراض نسل بشر گردند. اما در نقطه مقابل آن در آینده ای نه چندان دور، ممکن است با انسان هایی با توانمندی بسیار بالا و قابلیت های روباتیک رو به رو شویم که محاسن و معایبشان به مراتب پر رنگ تر و پیچیده تر از ربات های انسان نما خواهد بود.

امروزه بشر در آستانه تحولی عظیم از رابط مغز-ماشین با وضوح بالا برای بشر توانمندسازی شده قرار دارد. فزون سازی هوش در میانه طیفی قرار دارد که در یک سر آن هوش انسانی (اسپورتومیکس و زیست فناوری) و در سر دیگر آن هوش ماشینی (الگوریتم ها و ربات ها) قرار دارد.

البته با یک یا دو مصداق ساده نمی توان اهمیت و ضرورت شناسایی قوت، ضعف، فرصت و تهدید توانمندسازهای زیستی را نشان داد. بشر-توانمندسازهای زیستی فیل در خانه تاریکی هستند که باید با نگاهی کل نگر و از دریچه علوم گوناگون به آن ها نگریست. همانطور که در شکل مشاهده میشود حوزه های مختلف علوم زیستی نگاههای متفاوتی نسبت به توانمندسازی انسان از طریق علوم و فناوریهای زیستی دارند.

بشر افزوده

همان طور که از عنوانش پیداست بشر افزوده درصدد است چیزی را به انسان اضافه کند. این چیز ممکن است امکان دستیابی به عملکردی بهتر برای انسان باشد. با این وجود همین عملکرد بهتر نیز به دو شکل بیرونی نمود پیدا می کند.

بشر افزوده متشکل از دو قسمت است.

1. بهبود عملکرد بشر (مانند عینک، لنز، جراحی لازیک، سمعک و ...)

2. تشدید عملکرد بشر (توانمندسازی) (دوربین شکاری، دوربین دید در شب، دستکاری ژنتیکی به منظور افزایش توانایی دیداری، سمعک نامرئی کاشته شده داخل گوش و ...)

مقایسه بهبود عملکرد و توانمندسازی با خط مرزی محدودیت های بالقوه زیستی

شاید ساده ترین تفاوت میان بهبود عملکرد و توانمندسازی در این باشد که در بهبود عملکرد شما موفق به انجام کارهایی به شکل بهینه تر و بهتر می شوید (مانند عینک که موجب بهتر دیدن یا سمعک که موجب بهتر شنیدن می شود) اما در توانمندسازی شما به توانمندی خاصی دست می یابید (مانند اصلاح ژنتیکی و تقویت میدان دید) که به عنوان مثال با چشم غیرمسلح قابل دیدن نیست و در غایی ترین شکل آن حتی ابزارها را به طور مشخص نمی بینید. یعنی لنز یا سمعک، درون گوش یا چشم فرد مورد نظر جاسازی شده اند و شما هنگام رویارویی با آن شخص و در نگاه اول به هیچ عنوان متوجه توانمند بودنش نخواهید شد. استفاده از یک دستگاه مترجم همزمان گرچه بهبود عملکرد است اما اگر کاشت یا پروتزی در مغز شخص جاسازی شده باشد که به شکلی نامحسوس این امکان ترجمه هم زمان را برای او فراهم کند (بدون این که طرف مقابل متوجه شود) به آن توانمندسازی می گویند. چنانچه دوباره به شکل بالا نگاه کنید نقطه چین فرضی را به عنوان مرز میان بهبود عملکرد و توانمندی می بیند که عنوان آن محدوده پتانسیل زیستی است.

شناخت افزوده مجموعه ای است از فناوری های حسگر و محرک که در ترکیب با یکدیگر با کمک حواس و فعالیت افزوده به انضمام فناوری های سنجش فعالیت، فناوری های هوش افزوده و فناوری های ارائه کننده چندحسی؛ بشر را توانمند می سازند.

منابع:

Human Enhancement: Genetic Engineering and Evolution

In Service to others: A New Evolutionary Perspective on Human Enhancement

Augmented Intelligence

?Is human enhancement intrinsically bad

Robots, Cyborg and Humans: A futuristic Model

Intelligence amplification

HUMAN ENHANCEMENT STUDY by the European Parliament

Human Augmentation: The Dawn of a new Paradigm

Human augmentation: past, present and future

دانشگاه تهران هومن قاپچی