غبار فراموشی بر گستره مقام

[محی الدین ابن عربی]

مقام تقوا هم از مقاماتی است که در دنیا و آخرت همدم و مصاحب است، و چون احکام اسماء را سپر گرفت – به ویژه در بهشتی که حکم انسان در آن خاص صورت الهی است که بر آن سرشته شده است – به «شیء» گوید: «کن = باش!» در دم آن شیء وجود می یابد، بسا که این مقام وی را از آنچه درباره ی او برتر است محجوب و پوشیده دارد و از «کثیب» که برایش از آنچه که در آن است بهتر است غافل سازد، لذا اسم «المذکر = یادآورنده» الهی می آید و شرف و برتری رتبه ی «کثیب» را – و آنچه برایش در آن مقام حاصل می آید و آنچه که به سبب آن به اهل آن باز می گردد – به یادش می آورد، لذا (بنده) این اسم الهی را سپر می سازد، اسمی که وی را در بهشت از شوق*بدانچه برایش بهتر است – یعنی از آنچه که برایش در کثیب حاصل می گردد – نگه می دارد، از این روی گفتیم: به استصحاب مقام تقوا در دنیا و آخرت، و چون این را دانستی، خواهی دانست که تقوای الهی مقامی است که در کسب بنده است، از این روی مامور بدان شده است، و همین طور هر ماموری، پس آن مقامی است که کسب می شود (به دست آوردنی است) از این روی طایفه ای گویند: مقامات کسبی اند و حالات بخششی.(1)

***

[یزدانپناه عسکری]

غبار فراموشی بر گستره مقام صورت «کن» و مقام تقوای الهی در کسب نعمت الهی با اسم «المذکر» و فهرستی از خوف کثیب کثیر.

____________

1 - فتوحات مکیه، شیخ محی الدین ابن عربی ، ترجمه ، تعلیق ، محمد خواجوی- تهران : انتشارات مولی، 1383، جلد هفتم، صفحه 84 ، 85 ، (470/13)

- [(مقام التقوی من المقامات المستصحبه دنیا و آخره)، (مقام التقوی) هو من المقامات المستصحبه فی الدنیا و الآخره. فانه اذا اتقیت احکام الاسماء، و لا سیما فی الجنه التی حکم الانسان فیها" للصوره" الالهیه التی فطر علیها فیقول للشیء:" کن!"- فیکون ذلک الشیء، فربما یحجبه هذا المقام عن الذی هو اعلی فی حقه، فیذهل عن" الکثیب" الذی هو خیر له مما هو فیه،- فیاتی الاسم" المذکر الالهی" فیذکره بشرف رتبه" الکثیب" و ما یحصل له فیه و ما یرجع به الی اهله! فیتقی (العبد) هذا الاسم (الالهی) الذی یمسکه فی الجنه عن التشوف الی ما هو افضل فی حقه، مما یحصل له فی" الکثیب". فلهذا قلنا: باستصحاب مقام التقوی فی الدنیا و الآخره.- فاذا علمت هذا علمت ان تقوی الله مقام مکتسب للعبد، و لهذا امر به و هکذا کل مامور به، فهو مقام یکتسب. و لهذا قالت الطائفه:" ان المقامات مکاسب و الاحوال مواهب". (محیی الدین بن عربی، الفتوحات المکیه - عثمان یحیی، 14جلد، دار احیاء التراث العربی - بیروت، چاپ: دوم، 1994 م. ج13 ؛ ص407 ، 408) (470/13)]

- * در نسخه مرحوم دکتر عثمان یحیی «التشوف = چشم انتظار» آمده بود و در نسخه میمنه «الشوق» آمده بود، و هر دو مآلا چون یک مفهوم داشت، یکی را انتخاب کردیم.