نقش آموزش مدنی و شفافیت روش مند در پرورش شهروندی کنش گر در بستر یادگیری مبتنی بر دانش PCK در مدارس دوره ابتدایی

در فلسفه آموزش و پرورش، مفهوم آموزش مدنی (Civic Education) فراتر از انتقال اطلاعات درباره قوانین یا ساختار حکومت است؛ این حوزه به دنبال پرورش توانایی های شناختی، عاطفی و رفتاری است که فرد را به شهروندی کنش گر، مسئولیت پذیر و گفت وگومحور بدل می کند. یک جامعه مدنی پایدار نه با خاموشی تعارض ها، بلکه با راهبردمند ساختن تعارض ها در قالب گفت وگو و مشارکت شکل می گیرد. از این منظر، مدرسه نخستین بستر تمرین «زیست جمعی نظام مند» است؛ جایی که دانش آموزان می آموزند میان خواسته فردی و خیر عمومی توازن برقرار کنند.

در چهارچوب PCK، آموزش مدنی زمانی اثربخش است که محتوا با روش منطبق شود؛ یعنی اگر از دموکراسی، مشارکت یا احترام سخن می گوییم، باید همان ها را در شیوه تدریس بازتولید کنیم: نظرسنجی های واقعی کلاس، مناظره کنترل شده، تصمیم گیری گروهی، تعریف نقش برای هر عضو و تحلیل پیامد انتخاب ها. برای مثال، به جای تعریف «قانون»، می توان با وضع یک قانون کلاسی توسط خود دانش آموزان، فرایند تقنین، اجرا، نظارت و اصلاح را تمرین کرد. یا برای آموزش مشارکت، پروژه ای جمعی طراحی شود که موفقیت آن وابسته به سهم واقعی هر دانش آموز باشد و در پایان، بازخوردی دقیق درباره میزان مشارکت، کیفیت همکاری و چالش های پیش آمده ارائه گردد تا اصل شفافیت نقش ها و فرایندها به درک عینی تبدیل شود.

آموزش مدنی همچنین به سرمایه های عاطفی نیاز دارد؛ مانند پرورش تحمل ابهام، مدارا، همدلی و مسئولیت اخلاقی. وقتی دانش آموز یاد بگیرد صدای مخالف را تهدید نبیند و آن را داده ای برای «بهبود» تفسیر کند، وارد ساحت شهروندی می شود که تعارض را ماده خام رشد جمعی می داند. چنین رویکردی، مدرسه را از نهاد کنترل به نهاد شیوه مندی مشارکت تبدیل می کند و یادگیری را به تجربه ای زنده، جمع محور و تحول آفرین بدل می سازد.