مدل تعالی فرهنگ و رفتار سازمانی

رونمایی از مدل بومی، ساختاریافته و تحول آفرین تعالی فرهنگ و رفتار سازمانی در یک گروه صنعتی پتروشیمی کشور: آغاز یک عصر جدید در مدیریت فرهنگ سازمانی

پتروشیمی مارون به عنوان یکی از بزرگ ترین مجموعه های صنعتی کشور، با رونمایی و اجرای «مدل تعالی فرهنگ و رفتار سازمانی» گامی تاریخی در مسیر تحول سازمانی برداشته است؛ مدلی که توسط دکتر نبی اله دهقان طراحی شده و اکنون در حال تبدیل شدن به یکی از الگوهای ملی در حوزه فرهنگ سازی سازمانی است.

۱. نقطه آغاز یک تحول ملی در مدیریت فرهنگ سازمانی

در عصری که بسیاری از سازمان ها هنوز فرهنگ را یک «شعار زیبا» می دانند، پتروشیمی مارون مسیر متفاوتی را انتخاب کرده است: حرکت به سمت یک مدل ساختاریافته، قابل سنجش، مبتنی بر رفتار و نتیجه محور. این انتخاب اتفاقی نیست. مارون دریافته است که فرهنگ قدرت افزایش بهره وری دارد؛ فرهنگ باعث کاهش هزینه های پنهان می شود؛ فرهنگ، ضامن رفتار حرفه ای و ایمنی در صنعت پتروشیمی است و مهم تر از همه فرهنگ، سرمایه پایدار سازمانی است. این تصمیم شجاعانه، نتیجه خود را نشان داده است.

۲. معرفی مدل تعالی فرهنگ و رفتار سازمانی مارون

مدل طراحی شده، نخستین مدل بومی و کامل در حوزه فرهنگ سازمانی در صنعت پتروشیمی است. این مدل از منطق EFQM الهام گرفته و بر مبنای پژوهش های جهانی توسعه یافته و کاملا با واقعیت های صنعت ایران سازگار شده است. ساختار اصلی مدل شامل دو بخش می باشد: الف) مداخلات شش گانه که شامل شش معیار می باشد: 1. رهبری و راهبرد 2. ساختار و فرآیند 3. منابع و سرمایه انسانی 4. انگیزشی و تقویتی 5. ارتباطی، یادگیری و دانشی و 6. فناوری، زیرساختی و محیطی و ب) نتایج سه گانه که شامل سه معیار می شود: 1. نتایج فرهنگی، 2. نتایج رفتاری و 3. نتایج سازمانی (هر کدام از این معیارها در مقالات آتی توضیح داده می شوند).

این مدل برخلاف بسیاری از الگوهای انتزاعی، کاملا عملیاتی، قابل سنجش، مبتنی بر چک لیست و دارای نظام ارزیابی هوشمند است.

۳. چرا این مدل مهم است؟

سه دلیل کلیدی برای مهم بودن این مدل عبارت است از:

۱) نخستین مدل بومی و تخصصی صنعت پتروشیمی

برای اولین بار، یک مدل جامع برای مدیریت و رشد فرهنگ و رفتار سازمانی بر اساس چالش های واقعی صنعت، محیط عملیاتی، الزامات HSE، رفتار کارکنان عملیاتی و فضای فرهنگ صنعت پتروشیمی طراحی شده است.

۲) ترکیب دانش جهانی و تجربه ایرانی

این مدل بر اساس بنچ مارک های جهانی و تجربه های موفق ده ها شرکت و و تجارب عملی دکتر دهقان در پروژه های بزرگ کشور طراحی شده است.

۳) قابلیت سنجش و گزارش دهی دقیق

واحدها می توانند براساس ابزارهای طراحی شده به طور رسمی منشور اخلاقی خود، برنامه فرهنگی خود و سطح بلوغ خود را ثبت و ارزیابی کنند. این یعنی فرهنگ برای اولین بار در صنعت ایران در سطح واحدهای عملیاتی و اجرایی نه کلان، قابل اندازه گیری شده است.

4. مارون؛ سازمانی که در حال نهادینه کردن ارزشها و فرهنگ مطلوب می باشد

آنچه مارون را متمایز می کند این است که فرهنگ را فقط «تعریف» نکرد؛ بلکه آن را به پروژه عملیاتی برای نهادینه سازی تبدیل کرد. این پروژه شامل تشکیل ساختارهای رسمی (شورای عالی، کمیته راهبری، کمیته اجرایی، کمیته ارزیابی و ...)، آموزش گسترده کارکنان، تعیین سفیران ارزش، طراحی برنامه های فرهنگی برای هر واحد، اجرای جلسات منظم گفت وگو، بازخورد، و مرور فرهنگی و ارزیابی رسمی بلوغ واحدها می باشد.

این سطح از جدیت، مارون را به یکی از معتبرترین نمونه های تحول فرهنگی صنعت ایران تبدیل کرده است.

5. پیام مدل مارون برای صنعت ایران

تجربه مارون یک پیام روشن برای مدیران صنایع مختلف دارد: فرهنگ، راه حل مشکلات پیچیده است؛ نه یک هزینه اضافی. در صورت پیاده سازی موفق این مدل انتظار می رود: تعارضات کمتر شود؛ بهره وری افزایش یابد؛ رفتارهای پرخطر کاهش یابد؛ اعتماد و هماهنگی بیشتر شود و نهایتا سازمان چابک تر، حرفه ای تر و آماده تر برای آینده گردد.

این تجربه برای همه صنایع قابل تکرار است؛ از پتروشیمی و فولاد تا بیمه و بانک و شرکت های خدماتی.

6. آینده مدل: از مارون تا یک الگوی ملی

مارون آغازگر و پیش قراول این مسیر است. اما این مدل قابلیت دارد که به استاندارد ملی تبدیل شود، در صنایع مختلف بومی سازی شود، به یک جایزه ملی تعالی فرهنگ و رفتار توسعه یابد و مبنای نظام ارزیابی و آموزش مدیران کشور شود. این آینده، دور نیست؛ زیرا مدل مارون مبانی علمی و اجرایی قوی دارد و رفتارهای واقعی کارکنان را هدف قرار می دهد.

جمع بندی

مدل تعالی فرهنگ و رفتار سازمانی پتروشیمی مارون یکی از مهم ترین پروژه های تحول سازمانی ایران در سال های اخیر است. این مدل نشان می دهد که فرهنگ، اگر درست مدیریت شود، به منبع مزیت رقابتی تبدیل می شود؛ و شاید مهم ترین پیام این تحول این باشد: سازمان هایی که فرهنگ را جدی می گیرند، آینده را در اختیار خواهند داشت.

مارون این مسیر را آغاز کرده، و اکنون وقت آن رسیده است که سایر سازمان های بزرگ کشور نیز این تحول را تجربه کنند.

نویسنده: دکتر نبی اله دهقان، استاد دانشگاه صنعتی مالک اشتر؛ مشاور و طراح مدل تعالی فرهنگ و رفتار سازمانی پتروشیمی مارون