«تجربه کاربر و صرفه جویی انرژی: طراحی داخلی که رفتار انسان را به نفع انرژی تغییر می دهد»
«تجربه کاربر و صرفه جویی انرژی: طراحی داخلی که رفتار انسان را به نفع انرژی تغییر می دهد»
در میان اتاق های چوبی خانه های شیکیلی رشت، جایی که نور فیلترشده از پنجره های متقابل بر کف های سنتی می افتد و نسیم خزر رفتار ساکنان را به طور طبیعی هدایت می کند، تجربه کاربر همچون کلیدی پنهان صرفه جویی انرژی را باز می کند. تصور کنید آپارتمانی در مرکز رشت که طراحی داخلی اش با قرارگیری مبلمان نزدیک پنجره ها، ساکنان را به استفاده از نور طبیعی ترغیب می کند و مصرف برق را تا ۲۰ درصد کم می نماید – این رویکرد، بر پایه روانشناسی رفتاری، رفتار انسان را برای اقلیم مرطوب ایران تغییر می دهد، جایی که رطوبت ۸۵ درصدی و بارندگی سالانه ۱۶۰۰ میلی متر، نیاز به تهویه طبیعی را افزایش می دهد اما عادت های بسته نگه داشتن پنجره ها انرژی را هدر می دهد. در کشوری که رفتار ساکنان ۳۰ درصد مصرف انرژی ساختمان ها را تعیین می کند، طراحی داخلی با تمرکز بر تجربه کاربر، صرفه جویی را با تغییر رفتار به نفع انرژی ممکن می سازد، به ویژه در گیلان که معماری سنتی اش با ایوان های باز، الگویی برای ترغیب به هوای تازه فراهم می آورد.
تجربه کاربر در طراحی داخلی، که بر اصول nudge (تلنگر رفتاری) تکیه دارد، فضاها را طوری شکل می دهد که رفتارهای کم انرژی را آسان و جذاب کند مانند قرارگیری سوئیچ های نور در نقاط برجسته یا پنجره های بزرگ برای نور روز. در ایران، با چالش های فرهنگی که پنجره ها را اغلب بسته نگه می دارند، این طراحی مصرف را با تغییر عادت ها تا ۲۵ درصد کم می کند. در رشت، جایی که دمای تابستانی ۲۶ درجه با رطوبت بالا احساس گرما را تشدید می کند، طراحی با ایوان های داخلی ترغیب به تهویه طبیعی می کند؛ برای مثال، در خانه های سنتی اطراف انزلی، قرارگیری آشپزخانه نزدیک حیاط مرکزی، ساکنان را به باز کردن درها برای جریان هوا واداشته و مصرف فن های مکانیکی را ۱۵ درصد کاهش داده، بر اساس مطالعات رفتاری محلی.
به مکانیسم های تغییر رفتار بپردازیم: استفاده از رنگ های روشن برای فضاهای نورگیر، مسیرهای حرکتی که به سمت پنجره ها هدایت می کنند، و نشانه های بصری برای خاموش کردن چراغ ها. در اقلیم مرطوب، جایی که کپک از بسته بودن فضاها ناشی می شود، طراحی داخلی با کف های چوبی مرتفع و مبلمان مدولار، رفتار باز نگه داشتن را ترغیب می کند. در گیلان، طراحی با الهام از خانه های قاجاری، ایوان ها را به فضای نشیمن متصل می کند؛ مثالی عملی: در پروژه های مسکونی رشت، قرارگیری میز کار نزدیک پنجره های شمالی، استفاده از نور روز را افزایش داده و مصرف برق را با تغییر رفتار روزانه ۱۸ درصد کم کرده، زیرا ساکنان به طور طبیعی به سمت نور حرکت می کنند.
تحلیل تطبیقی بین طراحی داخلی در گیلان مرطوب و مناطق سرد مانند تبریز، تفاوت های رفتاری را نشان می دهد. در تبریز سرد، تمرکز بر عایق بندی و سوئیچ های هوشمند برای گرمایش است که رفتار را به خاموش کردن ۲۰ درصد تغییر می دهد، اما در گیلان، ترغیب به تهویه و نور طبیعی حیاتی تر است و صرفه جویی سرمایشی را ۲۵ درصد افزایش می دهد زیرا رطوبت رفتار بسته را تشدید می کند. مقایسه نشان می دهد که در رشت، طراحی با نشانه های بصری مانند گیاهان نزدیک پنجره، رفتار را ۳۰ درصد بهتر از سرد تغییر می دهد. برای نمونه، در آپارتمان های تبریز، مسیرهای حرکتی برای گرمایش بهینه است اما در شمال، ایوان های باز رفتار هوای تازه را ترغیب کرده و انرژی را دو برابر صرفه جویی می کند.
از دیدگاه کاربردی، طراحان ایرانی می توانند تجربه کاربر را با ابزارهای ساده پیاده کنند: ابتدا نقشه برداری رفتار ساکنان در رشت، سپس طراحی مسیرهای نور و هوا، بعد افزودن تلنگرهای بصری، و در نهایت تست با نظرسنجی. در گیلان، با تمرکز بر عادت های فرهنگی، این فرآیند ایوان ها را اولویت می دهد. مثالی واقعی: در بازسازی خانه های روستایی ماسوله، طراحی داخلی با مبلمان نزدیک ایوان، رفتار را تغییر داده و مصرف را ۲۲ درصد کم کرد.
نوآوری در تجربه کاربر نهفته در ادغام اپ های هوشمند؛ در رشت، اپ هایی که مصرف را نشان می دهند رفتار را تغییر می دهند. تحلیل تطبیقی با ترکیه نشان می دهد ایران با سنت های گیلان، تغییر رفتاری بالاتری دارد.
در جزئیات گیلان، رشت با خانه های سنتی، فرصت هایی برای تغییر رفتار ارائه می دهد. پروژه های محلی با طراحی داخلی، صرفه جویی ایجاد می کنند. این روش سلامت را افزایش می دهد.
از دیدگاه اقتصادی، طراحی داخلی رفتار را تغییر داده هزینه ها را ۲۵ درصد کم می کند. در گیلان، سودآوری تضمین می شود.
در نهایت، تجربه کاربر صرفه جویی انرژی را در ایران تغییر می دهد. در گیلان و رشت، این رویکرد آینده ای کارآمد نوید می دهد.