افق مصرف آهن و فولاد در عراق؛ چالش ها و فرصت های پیش روی ایران از نگاه مهندس علیرضا کاظمی

افق مصرف آهن و فولاد در عراق؛ چالش ها و فرصت های پیش روی ایران

یادداشت از نگاه مهندس علیرضا کاظمی – فعال حوزه بازرگانی و صادرات فولاد

طی سال های اخیر، عراق به یکی از مهم ترین بازارهای هدف صادراتی برای محصولات فولادی ایران تبدیل شده است. این کشور که در دو دهه اخیر مسیر بازسازی گسترده زیرساخت ها و توسعه شهری را آغاز کرده، به شکل روزافزون به واردات آهن، میلگرد، تیرآهن و ورق های فولادی نیاز پیدا کرده است. از نگاه من، این بازار نه تنها فرصتی تجاری، بلکه یک افق استراتژیک برای توسعه صنعت فولاد ایران به شمار می آید.

۱. سیمای کلی بازار عراق

عراق پس از سال ها بحران سیاسی و جنگ، اکنون در مرحله تثبیت اقتصادی و بازسازی قرار دارد. دولت مرکزی و اقلیم کردستان هر دو برنامه های کلانی برای احداث پروژه های عمرانی، مسکونی و تجاری تعریف کرده اند. پیش بینی می شود مصرف سالانه فولاد عراق تا سال ۱۴۰۷ (۲۰۲۸ میلادی) به بیش از ۸ تا ۹ میلیون تن برسد، در حالی که ظرفیت تولید داخلی آن کمتر از ۲ میلیون تن است. همین شکاف بزرگ میان عرضه و تقاضا، بازار عراق را به مقصدی جذاب برای صادرکنندگان ایرانی تبدیل کرده است.

با توجه به نزدیکی جغرافیایی، مسیر حمل ونقل زمینی کوتاه از مشهد، کرمانشاه و مرز مهران و هزینه تمام شده پایین تر نسبت به چین یا ترکیه، ایران از منظر اقتصادی موقعیت بهتری برای حضور پایدار در این بازار دارد. با این حال، رقابت با تولیدکنندگان ترکیه ای همچنان یک چالش جدی است؛ چرا که آن ها از مزیت ارتباطات مالی بین المللی و حمل ونقل دریایی بهره مندند.

۲. چالش های موجود در مسیر صادرات به عراق

به عنوان فردی که سال ها تجربه تجاری در این مسیر داشته ام، بزرگ ترین چالش ها را می توان در سه محور خلاصه کرد:

• مشکلات تبادلات مالی: محدودیت های بانکی و تحریم ها، انتقال پول را دشوار کرده و اغلب دادوستدها از طریق صرافی ها یا واسطه های محلی انجام می شود که ریسک معاملاتی را افزایش می دهد.
• نوسانات مقررات وارداتی: دولت عراق به تناوب تعرفه ها، الزامات استاندارد یا مجوزهای گمرکی را تغییر می دهد، حتی گاهی برای حفظ تولید داخلی محدودیت های موقتی بر واردات اعمال می کند.
• حمل ونقل و زیرساخت ها: ضعف در جاده های جنوبی عراق و شرایط امنیتی ناپایدار در برخی گذرگاه ها هزینه و زمان تحویل کالا را بالا می برد. این مسئله، ثبات قیمت و اعتماد مشتری را تحت تاثیر قرار می دهد.

۳. فرصت های توسعه و مزیت های رقابتی ایران

با وجود چالش ها، واقعیت این است که عراق بزرگ ترین بازار صادراتی فولاد ایران در منطقه است و ظرفیت توسعه آن بسیار بیش از امروز است. نزدیک بودن فرهنگی و مذهبی، شناخت رفتار مصرف کنندگان، و توان تولید متنوع مقاطع فولادی در ایران، پایه ای قوی برای گسترش تجارت میان دو کشور محسوب می شود.

ایران همچنین می تواند با ایجاد دفاتر نمایندگی ثابت در شهرهای نجف، بغداد و اربیل، از سیستم واسطه ای خارج شده و مستقیما با پیمانکاران و پروژه های عمرانی در ارتباط باشد. صدور خدمات فنی مهندسی در کنار فروش کالا، ترکیبی است که ارزش صادرات را چند برابر می کند.

از طرف دیگر، حرکت به سمت استانداردسازی بین المللی محصولات فولادی ایران (مانند ASTM و BS) مسیر حضور بلندمدت در بازار عراق را هموار خواهد کرد. این اقدام علاوه بر افزایش اعتماد مشتریان، می تواند صادرات را به کشورهای دیگر منطقه مانند سوریه و اردن نیز گسترش دهد.

۴. آینده نگری تا افق ۱۴۰۸ و پس از آن

من اعتقاد دارم تا سال ۱۴۰۸ (۲۰۲۹ میلادی)، عراق به یکی از سه بازار اصلی فولاد خاورمیانه تبدیل خواهد شد. در این بازه، نیاز به محصولات مقاوم در برابر زنگ زدگی و فولادهای ساختمانی سبک بیشتر خواهد شد؛ چرا که پروژه های جدید بیشتر با رویکرد مدرن سازی و سبک سازی سازه ها طراحی می شوند.

اگر تولیدکنندگان ایرانی بتوانند در این مسیر حرکت کنند — یعنی تمرکز بر کیفیت، بسته بندی صادراتی، ثبات قیمت و تعهد در تحویل — ایران قادر است سهمی بیش از ۴۰ درصد از بازار آهن و فولاد عراق را در آینده در اختیار بگیرد.

۵. جمع بندی

بازار عراق یک فرصت استراتژیک است که آینده فولاد ایران را به آن گره می زند، اما موفقیت در آن نیازمند برنامه ریزی، شناخت فرهنگی و مدیریت حرفه ای صادرات است. در این میدان، تنها کسانی موفق خواهند شد که به جای نگاه کوتاه مدت، با دورنگری وارد بازی شوند – نگاهی که بر پایه ثبات، دانش و اعتبار تجاری بنا شده باشد.