خودسانسوری متجدد، دگماتیسم مدرن/ حباب همرنگی با جماعت چیست؟

خودسانسوری متجدد، دگماتیسم مدرن

حباب اطلاعاتی، حباب همگرایی یا حباب همرنگی با جماعت[1]؟

به احتمال زیاد شما هم گونه ای از حیرت و شگفتی را تجربه کرده اید هنگامی که در اینترنت مشغول گشت و گذار هستید و یک سایت متفرقه به شما پیشنهادی دقیق از جنس علایق و / یا نیازهایتان می دهد و برای لحظه ای با خود می اندیشید که نکند رایانه دارد ذهنتان را می خواند؟ به این پدیده حباب اطلاعاتی، حباب همگرایی یا حباب همرنگی با جماعت می گویند. حباب همرنگی پیله ای از اخبار و اطلاعات است که الگوریتم های شبکه های اجتماعی بر پایه داده هایی که از ما به دست می آورند، دور ما می تنند. اخبار و اطلاعاتی که با علایق ما منطبق نیستند، جایی در این حباب ندارند. مشکل اما اینجاست که ماندن در معرض اخبار یک جانبه قدرت تشخیص درست و قضاوت بی طرفانه را از ما می گیرد.

پرفروشترین کتاب نیویورک تایمز

کتاب الی پاریسر درباره حباب اطلاعاتی با عنوان «حباب اطلاعاتی، اینترنت چه چیز را از شما مخفی می کند؟

شبکه های اجتماعی نوعی حباب اطلاع رسانی ایجاد می کنند که در آن کاربران این شبکه ها امکان انتخاب منابع خبری و افراد و حساب های کاربری مورد نظرشان را تنها در چارچوب همان شبکه اجتماعی دارا می شوند. یعنی اجازه و فرصت یا امکان اینکه به دیگر منابع اطلاعاتی و خبری دست پیدا کنند را نمی یابند. همین چارچوب محدود انتخاب، کاربران شبکه های مجازی اجتماعی را در معرض دایره و طیفی خاص از اخبار و اطلاعات قرار می دهد که غالبا توسط منابع خاص و نامعلوم و مشکوکی به درون این شبکه ها پمپاژ می شود. یک روز فلان خبر جعلی انتشار یافته و روز دیگر فلان گزارش دروغین نشر پیدا می کند و عجیب آنکه کاربران شبکه های فوق نیز اغلب بدون کاربرد هیچگونه تفکر و تعقلی، آن شایعات و خبرها و گزارش های جعلی را بدون تردید می پذیرند و شگفت آورتر این که بدون وقفه به بازنشر و ترویج آنها در همان شبکه ها یا دیگر کانال های اطلاع رسانی مجازی اقدام کرده و خود به شاخه ای از همان درخت شایعه پراکنی و دروغ پردازی تبدیل می شوند. به این ترتیب کاربران شبکه هایی مانند فیس بوک یا اینستاگرام و تلگرام و یا واتس اپ نیز بدون آن که بخواهند و یا اطلاعی داشته باشند در این «حباب های اطلاع رسانی» قرار می گیرند. حباب هایی که با اطلاعات و اخبار کنترل شده ای توسط منابع نامعلوم و مشکوک و یا اقلیتی از کاربران ایجاد شده است. اما سر و صدا و غوغای آنان به گونه ای است که گویا همه مردم چنین نظر و فکری دارند و همین تصور، موجب می شود کاربران دیگر هم ترغیب شده همان کلمات و غوغای اقلیت یاد شده را در شبکه های اجتماعی تکرار کرده و یا لااقل به شدت تحت تاثیر آنها قرار گیرند و بعضا واکنش های عصبی، مایوس کننده و یا به شدت نامتعارف بروز دهند.

معمولا از بحث های پیش آمده در گروه ها و انجمن های مجازی پس از این رویداد می توان تا حدودی پی به «حباب های همرنگی» افراد برد. جالب اینجاست که هرکدام از طرفین در حباب همرنگی خود و همفکرانشان افتاده و حتی دلشان برای کژاندیشی و جهل طیف مقابل نیز می سوزد غافل از این که عضویت در شبکه های اجتماعی همفکر ممکن است بیشتر از آنکه به ما در دسترسی اطلاعات کمک کند ممکن است باعث جمود فکری و تنگ نظری شود.

اما برای اجتناب از افتادن در ورطه حباب همرنگی چه کار باید کرد؟ منابع خود را گسترش دهید و عضو کانال ها و گروه های غیرهمفکر شوید. ممکن است در ابتدا اذیت شوید از اینکه «آخه چرا این ها این جوری فکر می کنند؟» «مگر این ها عقل ندارند؟» یا «اصلا این ها را شستشوی مغزی داده اند!» ولی بعد از مدتی در می یابید که آن ها نیز به اندازه شما عاقل هستند و به اندازه شما باهوش. دقت کنید که این مساله فقط مرتبط با مسایل سیاسی نیست، موضوعات اقتصادی و اجتماعی نیز تفسیربردار هستند و بهتر است که ما از زوایای مختلف و از دیدگاه های مختلف این موضوعات را بررسی کنیم.

[1] Filter bubble

نشست تخصصی وزارت کشور با عنوان فناوری های واقعیت تعمیم یافته و مصادیق آینده محیط های غوطه وری 360 درجه

سخنران: دکتر هومن قاپچی، مدیریت رسانه، دانشگاه تهران

دانشگاه تهران هومن قاپچی