نقش شوراهای اسلامی شهر و روستا در تقویت حکمرانی مشارکتی در ایران

نقش شوراهای اسلامی شهر و روستا در تقویت حکمرانی مشارکتی در ایران

شوراهای اسلامی شهر و روستا از مهم ترین دستاوردهای نهادینه سازی مشارکت مردمی در ساختار حکمرانی جمهوری اسلامی ایران به شمار می آیند. این نهادها، بر پایه اصول قانون اساسی به ویژه اصول هفتم و یکصدم، با هدف گسترش مشارکت شهروندان در اداره امور محلی، نظارت بر کارگزاران و تقویت مردم سالاری در سطوح خرد شکل گرفته اند.
در سپهر حکمرانی ایران، شوراهای اسلامی نقشی چندوجهی دارند و از ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی، یکی از ارکان بنیادین توسعه متوازن و عدالت محور محسوب می شوند.

از منظر فرهنگی، شوراها بستری برای گفت وگو، مدارا و تمرین همکاری جمعی فراهم می کنند. حضور نمایندگان مردم از اقشار مختلف در فرآیند تصمیم سازی شهری و روستایی، موجب تقویت فرهنگ مشارکت و مسئولیت پذیری اجتماعی می شود و در شکل گیری هویت محلی و احساس تعلق شهروندان به جامعه نقش آفرینی می کند. همچنین شوراها با ایفای نقش در مدیریت فرهنگی شهرها، پاسداشت میراث فرهنگی، نام گذاری معابر و حمایت از فعالیت های هنری و ورزشی، در بازتولید هویت بومی و ملی سهم دارند.

در بعد اجتماعی، شوراها حلقه ارتباطی میان مردم و نظام اداری محسوب می شوند. آگاهی مستقیم اعضای شورا از مسائل و نیازهای محلی، زمینه اتخاذ سیاست هایی متناسب با واقعیت های اجتماعی را فراهم می کند. شوراهای فعال و کارآمد، با تقویت اعتماد عمومی و افزایش شفافیت، به ارتقای سرمایه اجتماعی و تحکیم پیوند میان مردم و حاکمیت کمک می نمایند.

از جنبه سیاسی، شوراهای اسلامی نماد مردم سالاری محلی و تمرینی برای دموکراسی مشارکتی اند. مشارکت نخبگان و گروه های اجتماعی مختلف در انتخابات شوراها، به توزیع قدرت در سطوح پایین تر حکمرانی کمک کرده و از تمرکز تصمیم گیری در پایتخت می کاهد. شوراهای توانمند می توانند بازوان مشورتی و نظارتی دولت های محلی باشند و از طریق ارتقای پاسخ گویی، به رشد فرهنگ سیاسی مردم پایه یاری رسانند.

در حوزه اقتصادی نیز، شوراها با تصویب بودجه های شهری، برنامه های عمرانی و حمایت از کسب وکارهای محلی، نقشی محوری در توسعه اقتصادی و کاهش نابرابری های منطقه ای ایفا می کنند. تصمیم گیری های موثر شوراها می تواند زمینه توزیع عادلانه منابع، ایجاد اشتغال و افزایش بهره وری را فراهم سازد. نظارت شوراها بر عملکرد شهرداری ها و دهیاری ها نیز تضمینی برای شفافیت مالی و جلوگیری از اتلاف منابع عمومی است.

در مجموع، شوراهای اسلامی شهر و روستا را باید بازوان اجرایی و اجتماعی دولت در تحقق حکمرانی مشارکتی دانست. این نهادها می توانند بستر گفت وگو، تعامل و هم افزایی اجتماعی را گسترش دهند و از تمرکزگرایی، بی اعتمادی و شکاف میان مردم و حاکمیت بکاهند.
تحقق کامل این اهداف مستلزم اصلاح قوانین مرتبط، آموزش تخصصی اعضا، افزایش اختیارات شوراها و ارتقای سطح شفافیت و پاسخ گویی است.
تقویت شوراهای اسلامی در حقیقت به معنای تقویت مردم سالاری، توسعه پایدار و عدالت اجتماعی در ایران است؛ چرا که حکمرانی مردمی بدون نهادهای محلی فعال و کارآمد، فاقد پویایی و مشروعیت لازم خواهد بود.