هلدینگ طلای ایران؛ از دل آذربایجان شرقی تا قلب توسعه ملی

---

 

در ایران امروز، یکی از ظرفیت های کمتر دیده شده اما بسیار تعیین کننده در مسیر توسعه اقتصادی، در شمال غرب کشور و در استان آذربایجان شرقی در حال شکل گیری است. خبر هنوز چندان در سطح ملی بازتاب نیافته، اما اهمیت آن راهبردی است؛ استاندار آذربایجان شرقی، بهرام سرمست، اعلام کرده است که پیشنهاد تشکیل «هلدینگ طلای ایران» با محوریت این استان به وزارت صنعت، معدن و تجارت ارائه شده است. در ظاهر، این خبر تنها یک طرح اجرایی به نظر می رسد، اما در واقع می تواند نقطه عطفی در تغییر رویکرد توسعه منطقه ای کشور باشد؛ تغییری از استخراج خام به تولید ارزش افزوده واقعی.

آذربایجان شرقی، پایتخت طلایی آینده ایران

آذربایجان شرقی یکی از غنی ترین استان های معدنی ایران است. بر پایه گزارش های رسمی، بیش از ۵۲ نوع ماده معدنی در این استان شناسایی شده و ذخایر معدنی تخمینی آن حدود ۸.۱ میلیارد تن برآورد می شود. برخی منابع حتی این رقم را تا ۸.۵ میلیارد تن ذکر کرده اند، رقمی که استان را در زمره ی استان های نخست کشور از نظر تنوع و حجم ذخایر معدنی قرار می دهد. در میان این منابع، معدن طلای اندریان در شهرستان ورزقان با ذخیره قطعی حدود ۳۰ میلیون تن کانسنگ و عیار نزدیک به ۵ قسمت در میلیون، یکی از معادن شاخص کشور است. در کنار آن، معدن مس سونگون با ارزشی بیش از ۳۲۰ میلیارد دلار و تولید سالانه حدود ۳۰۰ هزار تن مس، یکی از مهم ترین قطب های معدنی خاورمیانه محسوب می شود. این مجتمع به تنهایی بیش از ۷۵۰۰ نفر اشتغال مستقیم ایجاد کرده و نقشی کلیدی در اقتصاد استان دارد.

با وجود چنین ظرفیت عظیمی، سهم استان از ارزش افزوده بخش معدن در مقیاس ملی هنوز متناسب با منابع آن نیست. هرچند آذربایجان شرقی حدود ۴.۸ درصد از معادن فعال کشور را در اختیار دارد، سهم آن از ارزش افزوده معدنی تنها ۶.۹ درصد گزارش شده است. این شکاف نشان می دهد که هنوز فرآوری، تبدیل و توسعه صنایع پایین دستی در استان به سطح مطلوب نرسیده و خام فروشی همچنان مسئله اصلی است. در سال های اخیر البته گام هایی برای توسعه فعالیت های اکتشافی برداشته شده است و ۱۳ پروانه اکتشاف جدید در شهرستان های مختلف استان صادر شده، اما بدون تکمیل زنجیره ارزش، این تلاش ها به سود پایدار منجر نخواهد شد.

هلدینگ طلای ایران؛ گذار آذربایجان شرقی از استخراج خام به توسعه پایدار

پیشنهاد تشکیل هلدینگ طلای ایران از همین نقطه نظر اهمیت می یابد. این طرح در صورت اجرا می تواند نقطه ی گریز از خام فروشی باشد و با تمرکز سرمایه، مدیریت و فناوری، حلقه های ارزش را در خود استان کامل کند. اگر فرآیندهایی مانند استحصال، پالایش، تولید مصنوعات طلا و صادرات محصولات نهایی در قالب یک ساختار یکپارچه شکل بگیرد، استان نه تنها از مزایای اشتغال و درآمد بیشتر بهره مند می شود، بلکه می تواند به الگویی از توسعه صنعتی منطقه ای تبدیل شود. ایجاد چنین ساختاری همچنین می تواند هم افزایی میان صنایع طلا، مس و دیگر فلزات را تقویت کند و از زیرساخت های مشترک مانند انرژی و حمل ونقل بهره ی بهینه ببرد.

با این حال، اجرای طرح نیازمند الزامات جدی است. نخست، شفافیت در تصمیم گیری، انتخاب پیمانکاران و نحوه ی تخصیص منابع حیاتی است تا اعتماد عمومی و سرمایه گذاران خصوصی جلب شود. دوم، مشارکت واقعی بخش خصوصی شرط لازم موفقیت است؛ چرا که هیچ هلدینگ ملی بدون حضور فعال شرکت های بومی و سرمایه گذاران مستقل پایدار نخواهد ماند. سوم، رعایت استانداردهای زیست محیطی در معادن طلا و مس ضرورتی انکارناپذیر است؛ توسعه نباید به بهای تخریب منابع طبیعی و نارضایتی جوامع محلی تمام شود. در کنار این ها، سیاست گذاری دولت در سطح ملی باید پایدار و همراه کننده باشد تا تغییرات مدیریتی یا بودجه ای روند اجرا را مختل نکند.

از معدن تا بازار جهانی؛ ماموریت هلدینگ طلای ایران در آذربایجان شرق

نکته قابل تامل دیگر، بی توجهی رسانه ای به چنین طرحی است. در شرایطی که کشور با چالش های اقتصادی روبه رو است و از هر امکان برای جهش تولید سخن گفته می شود، خبر پیشنهادی با این ابعاد راهبردی چرا در حاشیه مانده است؟ آیا علت، پیچیدگی فنی و معدنی طرح است، یا کمبود داده های عمومی و اطلاع رسانی شفاف؟ واقعیت آن است که اطلاع رسانی هدفمند، بخشی از تضمین موفقیت هر طرح ملی است؛ بدون مشارکت آگاهانه افکار عمومی و نخبگان، حتی بزرگ ترین پروژه ها نیز به سرانجام مطلوب نمی رسند.

استاندار آذربایجان شرقی تاکید کرده است که با همکاری نمایندگان استان، کمیسیون های تخصصی مجلس و دستگاه های اجرایی، پیگیری مگاپروژه ها و پروژه های زیرساختی با نگاه ملی دنبال می شود. این سخن به معنای وجود اراده سیاسی لازم است؛ اما فاصله میان ایده و اجرا همچنان باقی است. از تصویب قانونی تا جذب سرمایه گذار، از طراحی ساختار مدیریتی تا آغاز عملیات اجرایی، هر حلقه اگر گسسته شود، طرح در سطح پیشنهاد باقی می ماند. زمان در این میان عامل تعیین کننده ای است؛ هر روز تاخیر، به معنای از دست رفتن منابع، فرصت اشتغال و مزیت رقابتی برای استان است.

اگر طرح هلدینگ طلای ایران با محوریت آذربایجان شرقی به مرحله اجرا برسد، می تواند نمونه ای ملی از توسعه متوازن باشد؛ الگویی که در آن استان ها تنها استخراج کننده نیستند، بلکه بازیگران اصلی در زنجیره ارزش و تولید ملی می شوند. این فرصت، اگر با برنامه ریزی دقیق و همگرایی رسانه ها، دانشگاه ها و بخش خصوصی پیگیری شود، می تواند «طلای خام» را به «طلای توسعه» بدل کند — فرصتی که این بار نباید از دست برود و رسانه ها نیز نباید در برابر آن سکوت کنند.

*نویسنده: موسی کاظم زاده؛ قابل دسترسی هم در سایت بازار تبریز آنلاین

https://bazartabrizonline.ir