ترک لغزش در حال

[محی الدین ابن عربی]

(حد التوبه و بیان رکنها الاول) و حدها (ای التوبه): ترک الزله فی الحال، و الندم علی ما فات، و العزم علی انه لا یعود لما رجع عنه. و یفعل الله بعد ذلک ما یرید.- فاما ترک الزله فی الحال (و هو الرکن الاول فی حد التوبه) فلا بد منه، لان سلطان وقته الحیاء. و الحیاء یحول بسلطانه بین من قام به و بین تعدی حدود الله. و من اسماء الله تعالی، المذکور فی السنه، (الاسم)" الحیی" و ان" الله یستحیی یوم القیامه من ذی الشیبه".- فحیاء الله من العبد انه قد اعلمه انه- سبحانه-" لا یتوبون الیه حتی یتوب علیهم". فاذا وقف المخذول، الذی لم یتب الله علیه فلم یتب الیه، و کان فی حال وقوفه بین یدیه یوم القیامه ذاکرا فی نفسه هذه الآیه:" ثم تاب علیهم لیتوبوا".- استحیا الله منه ان یواخذه بذنب. (1)

___

(حد و مرز توبه و بیان رکن و پایه ی نخست آن) حد توبه عبارت از: ترک لغزش است در حال، و پشیمانی بر آنچه از دست داده، و عزم بر اینکه دیگربار بدانچه از آن بازگشته است بازنگردد، (این سه رکن توبه است) و بعد از این خداوند هر چه خواهد درباره اش انجام دهد؛ اما ترک لغزش در حال، امری است که از آن ناگزیر است (چون رکن و پایه ی نخست در حد توبه می باشد) زیرا سلطان و غلبه ی وقتش حیا و آزرم است و حیا، به سبب غلبه و سلطه اش بین توبه کننده و بین تجاوز از حدود الهی حائل می گردد، و از اسماء الهی که در سنت وارد شده است اسم «الحیی» می باشد، و خداوند در روز رستاخیز از آن که موی سپید دارد حیا می کند (که غذایش کند – چنانکه در حدیث آمده است _) بنابر این حیای خداوند از بنده این است که وی را آگاه می سازد تا بندگان به درگاهش توبه نکنند، توبه شان را نمی پذیرد (یعنی: توبه شان را می پذیرد تا به خداوند بازگردند)، پس شخص باز گذارده ای که خداوند توبه اش را نپذیرد، به درگاه او توبه نکرده است، و در حال وقوفش در حضور او در روز رستاخیز، در ضمیر خویش این آیه را زمزمه می کند که: «ثم تاب علیهم لیتوبوا = توبه شان را می پذیرد تا به خدا باز گردند – توبه/118» این سبب حیا و آزرم از اوست از اینکه او را به واسطه ی گناه مواخذه نماید، (2)

***

[یزدانپناه عسکری]

پذیرش آگاهی مبتنی بر «ترک لغزش در حال»، جایگزین اخذ نیروی حیات در مواخذه، فارق از گناه.

_____________

1 - محیی الدین بن عربی، الفتوحات المکیه(عثمان یحیی)، 14جلد، دار احیاء التراث العربی - بیروت، چاپ: دوم، 1994 م. ج13 ؛ ص272، 273 (346/13)

2 - فتوحات مکیه، شیخ محی الدین ابن عربی ، ترجمه ، تعلیق ، محمد خواجوی- تهران : انتشارات مولی، 1383، جلد هفتم، صفحه 5 ، 6 (346/13)