عصر رسانه و چالش های زیستن آگاهانه ؛ مقابله با اعتیاد رسانه ای و مدیریت زمان

دانشگاه پیام نور (همه مراکز) 

امروزه ، رسانه ها همچون رودخانه ای بی پایان از اطلاعات ، تصاویر و روایت ها جاری و ساری اند. از شبکه های اجتماعی تا پلتفرم های ویدئویی، از خبرگزاری ها تا پیام رسان ها، انسان مدرن در معرض بمباران دائمی محتوا قرار دارد. این فراوانی، اگرچه فرصت هایی برای یادگیری، ارتباط و سرگرمی فراهم می کند، اما در عین حال می تواند به وابستگی روانی، فرسایش تمرکز و از دست رفتن زمان منجر شود. 

 اعتیاد رسانه ای نوعی وابستگی رفتاری است که فرد را به مصرف مداوم و بی هدف محتوا سوق می دهد، به گونه ای که کنترل زمان و توجه خود را از دست می دهد. نشانه های این نوع اعتیاد شامل :

 1 - چک کردن مکرر گوشی بدون دلیل مشخص 

 2 - احساس اضطراب در صورت قطع دسترسی به اینترنت 

 3 - ناتوانی در تمرکز بر کارهای مهم 

 4 - مقایسه دائمی خود با دیگران در شبکه های اجتماعی 

 5 - احساس پوچی یا افسردگی پس از مصرف طولانی مدت محتوا 

 6- کاهش بهره وری و خلاقیت 

 7- اختلال در زمان خواب و سلامت روان 

8 - تضعیف روابط انسانی واقعی 

9- از دست رفتن فرصت های رشد فردی و اجتماعی 

 اصل اول در بازپس گیری کنترل خود از رسانه ها و استفاده مکرر از پلتفرمها ، آگاهی از مصرف ، مشاهده و ثبت الگوهای مصرف رسانه ای است. چه زمانی، چه نوع محتوایی و با چه احساسی مصرف می شود؟ این آگاهی، زمینه ساز تغییر است. اصل دوم تعیین مرزهای زمانی همچون تعیین «ساعات بدون رسانه» در روز، مانند صبح زود یا پیش از خواب است که به ذهن فرصت بازسازی و آرامش می دهد. اصل سوم هدف مندی در مصرف پیش از ورود به رسانه خواهد بود. ، هدف خود را مشخص کنید: آیا به دنبال یادگیری هستید؟ ارتباط؟ سرگرمی؟ این هدف مندی مانع از سرگردانی در دریای محتوا می شود. اصل چهارم جایگزینی با فعالیت های معنادار است. مطالعه، نوشتن، ورزش، گفتگو با دوستان، یا حتی سکوت و مراقبه، جایگزین هایی هستند که به تغذیه روان کمک می کنند. 

دقت کنید که رسانه ها باید ابزار باشند ، نه ارباب ذهن . تنظیم رابطه سالم یعنی استفاده کاملا بهینه با توجه به معیارهایی چون : 1- انتخاب آگاهانه منابع معتبر و الهام بخش 2- پرهیز از مقایسه های مخرب و فریب تصاویر ساختگی 3- استفاده از رسانه برای رشد ، نه فرار از واقعیت 4- حفظ اصالت فردی در مواجهه با جریان های غالب. 

راهکارهای عملی برای جلوگیری از وابستگی روانی به محتوای شبکه های مجازی را می توان در موارد ذیل جستجو نمود : 

1 - استفاده از اپلیکیشن های مدیریت زمان و محدودکننده مصرف 2 - حذف یا غیرفعال سازی اعلان ها (نوتیفیکیشن ها) 3- تعیین «روزهای بدون رسانه» در هفته 4- گفت وگو با دوستان درباره تجربه های رسانه ای و ایجاد فضای هم فکری 5 - تمرین سکوت دیجیتال: لحظاتی بدون هیچ صفحه نمایش . 

 زیستن آگاهانه در عصر رسانه مقابله با اعتیاد رسانه ای، نه به معنای ترک کامل رسانه هاست، بلکه دعوتی است به بازنگری، بازتنظیم و بازآفرینی رابطه ای انسانی، متعادل و الهام بخش با جهان دیجیتال. در این مسیر، هر لحظه فرصتی است برای بازگشت به خویشتن، برای انتخاب معنا به جای مصرف، و برای تبدیل زمان به تجربه ای اصیل و زنده.