کودک آزاری و باورهای غلط در باره کودک آزاری؟

انجمن روان شناسی بالینی کودک و نوجوان ایران

 کودک آزاری و باورهای غلط در باره کودک آزاری از منظر روانشناسی و جرم شناختی؟

 در این خصوص (کودک آزاری) باید گفت که : کودک آزاری فقط به معنای کبودی دور چشم کودکان نیست . اذیت و آزار جسمانی به دلیل علائمی که از خود به جای می گذارد ، مسئله بسیار تکان دهنده ای هستند .

اما نشانه های کودک آزاری به یک اندازه آشکار نیستند . نادیده گرفتن نیازهای کودکان ، قرار دادن آنها در موقعیت هائی خطرناک بدون مراقبت از آنها ، در معرض موقعیت های تعرض جنسی ، یا القاء بی ارزش یا احمق بودن به آنها و یا دعوا و مشاجره های والدین در میان کودکان نیز نوعی کودک آزاری و بی توجهی محسوب می شود . این امر نیز می تواند آسیب های عمیق و ماندگاری بر روی بچه ها ایجاد کند.

صرف نظر از نوع سوء استفاده ، نتیجه آن یک آسیب عاطفی جدی بر جای می گذارد. 

اما همواره در چنین شرایطی کمک نیز در دسترس است . اگر گمان می کنید کودکی از سوء استفاده یا بی توجهی رنج می برد ، در ابتدای امر لازم است که با او حرف بزنید . پس از متوجه شدن مشکل ، کمک کنید تا کودک در اسرع وقت کمک لازم را از هر جهت دریافت کند.

برای شروع ، مهم است که در مورد کودک آزاری و بی توجهی باورهای غلط را از واقعیت ها تفکیک کنید . از این رو به برسی این نکات می پردازیم .

باورهای غلط : 

رفتار فقط در صورتی که خشونت آمیز باشد آزار محسوب می شود. 

واقعیت :

بد رفتاری جسمی فقط یکی از انواع کودک آزاری است . بی توجهی به کودک ، سوء استفاده جنسی و عاطفی نیز می تواند به همان میزان به او آسیب برساند .از آنجا که علائم این آزارها همیشه واضح نیستند ، دیگران کمتر در این مسائل مداخله می کنند .

باورغلط :

فقط افراد بد از فرزندان خود سوء استفاده می کنند .

واقعیت :

همه ی والدین و یا پرستاران عمدا به کودکان آسیب نمی رسانند . بسیاری از آنها قربانی سوء استفاده شده اند و راه دیگری برای انجام وظایف والدی خود بلد نیستند . این افراد ممکن است با مشکلات بهداشت روانی یا مشکلات سوء مصرف مواد مخدر نیز دست و پنجه نرم کنند .

باور غلط :

سوء استفاده در خانواده های "خوب" اتفاق نمی افتد .

واقعیت :

سوء استفاده و غفلت فقط در خانواده های فقیر یا محله های بد اتفاق نمی افتد. این رفتار در همه گروه های نژادی ، اقتصادی، و فرهنگی بروز می کند . گاهی اوقات خانواده هایی که به نظر نمی رسد دچار مشکلی باشند ، داستان دیگری را پشت درهای بسته پنهان می کنند .

باور غلط :

بیشتر کودک آزاران غریبه هستند :

واقعیت :

هرچند آزار و اذیت توسط افراد غریبه هم اتفاق می افتد . اما بیشتر سوء استفاده کنندگان از اعضای خانواده یا افراد نزدیک خانواده هستند .

باور غلط :

کودکان بد سرپرست همیشه به شکل یک فرد بد رفتار بزرگ می شوند .

واقعیت:

درست است که کودکان بد سرپرست به احتمال زیاد همین چرخه را در بزرگسالی حود نیز تکرار می کنند و ناخودآگاه آنجه را که در کودکی تجربه کرده اند انجام می دهند . اما بسیاری از بازماندگان کودک آزاری انگیزه زیادی برای محافظت از فرزندان خود در برابر آنچه که خودشان متحمل شده اند دارند و به والدینی عالی تبدیل می شوند .

اثرات کودک آزاری و بی توجهی به کودک :

سوء استفاده و بی توجهی معمولا آسیب های ماندگاری را در ذهن کودک بر جای می گذارند . برخی از این آسیب ها ممکن است جسمی باشند ، اما آسیب های عاطفی تاثیرات طولانی مدتی در زندگی دارند و به احساسات کودک ، روابط آینده و توانایی عملکرد وی در خانه ، محل کار و مدرسه آسیب می رسانند . این اثرات معمولا خود را در قالب موارد زیر نشان می دهد .

۱_ عدم اعتماد و مشکلات در رابطه :

اگر نمی توانید به والدین خود اعتماد کنید ، به چه کسی می توانید اعتماد کنید ؟ بدون این اساس ، یادگیری اعتماد به مردم یا دانستن اینکه چه کسی قابل اعتماد است بسیار دشوار خواهد بود . این موضوع می تواند منجر به مشکل در حفظ روابط در بزرگسالی شود. همچنین می تواند به روابط ناسالم منجر شود . زیرا فرد نمی داند رابطه خوب چیست .

۲_ احساس بی ارزش بودن :

اگر در کودکی بارها و بارها به شما گفته شده که شما احمق هستید یا خوب نیستید ، غلبه بر این احساسات بسیار دشوار است . بچه های بد سرپرست ممکن است از تحصیل خود غافل شوند یا به مشاغل کم درآمد بسنده کنند . زیرا اعتقاد ندارند ارزش آنها بیشتر از این نیست .

بازماندگان سوءاستفاده جنسی ، با ننگ و شرم ناشی از سوءاستفاده، اغلب با احساس آسیب دیدگی دست و پنجاه نرم می کنند .

۳_ مشکل در مدیریت احساسات:

کودکان بد سرپرست نمی توانند احساسات خود را با خیال راحت ابراز کنند . در نتیجه، احساسات آنها به طرزی غیر منتظره ای بروز می کنند . بازماندگان کودک آزاری در بزرگسالی با اضطراب، افسردگی یا خشم غیر قابل توجیه دست و پنجه نرم می کنند . آنها ممکن است به الکل یا مواد مخدر روی آورند تا درد و رنج آنها را از بین ببرد .

شناخت انواع مختلف کودک آزاری :

رفتار توهین آمیز اشکال مختلفی دارد ، اما وجه مشترک آن تاثیر عاطفی بر کودک است . خواه سوءاستفاده یک سیلی باشد ، یا یک اظهار نظر تند ، سکوت سنگین یا محروم شدن از شام روی میز ! نتیجه نهایی کودک است که احساس عدم امنیت ، مراقبت و تنها بودن می کند .

۱_ سوء استفاده عاطفی:

بر خلاف تصور برخی افراد ، کلمات هم می توانند صدمه بزنند و سوءاستفاده عاطفی می تواند به شدت به سلامت روانی یا رشد اجتماعی کودک آسیب برساند. نمونه هایی از سوءاستفاده عاطفی عبارتند از:

تحقیر ، تخریب شخصیت و خوار کردن مداوم ؟

گذاشتن اسم های تحقیر آمیز بر روی کودک و مقایسه منفی وی با دیگران ، امثال تو خوب نیستی ، بی ارزشی ، بدی ، یا اشتباه هستی ، به کودک داد زدن مکرر ، تهدید یا زورگویی ، نادیده گرفتن یا رد کردن درخواست های کودک به عنوان مجازات ، عدم صحبت کردن با او ، محدود کردن تماس بدنی با کودک مانند عدم آغوش ، بوسه یا سایر علائم مهرورزی . قراردادن کودک در معرض خشونت علیه دیگران ، خواه در معرض خشونت والدین دیگر ، خواهر و برادر یا حتی حیوان خانگی .

۲_بی توجهی به کودک :

بی توجهی به کودک در حقیقت نوعی بسیار رایج از کودک آزاری است .

این کار نوعی عدم تامین نیازهای کودک است که شامل عدم تامین غذای مناسب ، لباس ، بهداشت یا نظارت کافی می شود .

همیشه نمی توان بی توجهی به کودک را تشخیص داد . بعضی اوقات، ممکن است والدین از نظر جسمی یا روحی نتوانند از کودک مراقبت کنند ، مانند مواردی که دچار یک بیماری جدی یا آسیب دیدگی ، یا افسردگی یا اضطراب درمان نشده باشند . در موارد دیگر ، سوء مصرف الکل یا مواد مخدر ممکن است به طور جدی توانایی والدین در حمایت از فرزندان شان را مختل کند .

۳_ آزار جسمی :

آزار جسمی شامل آسیب دیدگی یا صدمه جسمی به کودک است . این امر ممکن است در نتیجه تلاش عامدانه برای آسیب رساندن به کودک یا تنبیه جسمی بیش از حد باشد . بسیاری از والدین بد رفتار جسمی اصرار دارند که اعمال آنها صرفا نوعی ادب کردن فرزندشان است . در واقع این کار را روشی می دانند که باعث می شود کودکان رفتار درست را یاد بگیرند . اما بین استفاده از تنبیه بدنی برای تربیت و سوءاستفاده جسمانی تفاوت زیادی وجود دارد . معمولا همراه با سوءاستفاده فیزیکی، موارد زیر مشاهده می شود. 

غیر قابل پیش بینی بودن :

کودک هرگز نمی داند چه چیزی قرار است والدین را خشمگین کند . هیچ مرز و قانون مشخصی وجود ندارد . کودک دایما در لبه پرتگاه است . و هرگز مطمئن نیست که چه رفتاری باعث حمله فیزیکی می شود .

خشم ناگهانی :

والدین کودک آزار از روی عصبانیت و تمایل به کنترل قدرت عمل می کنند ، نه انگیزه ای برای تربیت و آموزش عاشقانه کودکشان ، هرچه والدین بیشتر عصبانی شوند ، شدت سوءاستفاده بیشتر می شود :

استفاده از ترس برای کنترل رفتار کودکان :

والدین متجاوز ممکن است اعتقاد داشته باشند که فرزندانشان از آزار جسمی استفاده می کنند . با این حال ،آنچه کودکان واقعآ می آموزند این است که چگونه از آسیب دیدن جلوگیری کنند. نه اینکه چگونه رفتار کنند یا رشد فردی را تجربه کنند .

گزارش کودک آزاری یا بی توجهی به کودک : 

اگر مشکوک هستید که کودکی مورد آزار و اذیت قرار گرفته است ، حتما آن را گزارش دهید . در صورت ادامه تکرار ، هریک از موارد را جداگانه گزارش دهید . هر گزارشی که تهیه می کنید تصویری از آنچه در خانواده می گذرد است . هرچه اطلاعات بیشتری در اختیار آنها قرار دهید ، کودک یا کودکان شانس بیشتری برای دریافت کمک دارند . مطمعنا احتیاط یا نگرانی در مورد گزارش سوءاستفاده از کودکان طبیعی است . برخی افراد می گویند من نمی خواهم در خانواده شخصی دیگری دخالت کنم . کودک آزاری و بی توجهی صرفا یک مسئله خانوادگی نیست و عواقب سکوت شما می تواند برای کودک ویرانگر باشد .

گزارش سوءاستفاده از کودک به این معنی نیست که کودک به طور خودکار از خانه خارج شود . مگر اینکه به وضوح در معرض خطر باشد . در دفعات اولیه ممکن است والدین مورد حمایت قرار گیرند . به عنوان مثال از آنها خواسته می شود که در کلاسهای فرزند پروری یا مشاوره در جهت کنترل خشم شرکت کنند .

موارد کودک آزاری و راه های شکایت از آن چگونه است ؟

کودک آزاری ، عبارت است از هرگونه فعل یا ترک فعلی که باعث آزار روحی و جسمی و ایجاد آثار در وجود یک طفل باشد .

به موجب ماده ۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان هر نوع اذیت و آزار کودکان و نوجوانان که موجب شود به آنان صدمه جسمانی یا روانی و اخلاقی وارد شود و سلامت جسم یا روان آنان را به مخاطره اندازد ، ممنوع است .

ماهیت کودک آزاری ، اذیت و آزار است ، لذا مجرم باید سوء نیت عام و خاص داشته و در صدد آزار او برآمده باشد . بدین سبب کسی که از روی غفلت یا عدم سوءنیت باعث وجود آمدن صدماتی به کودک شود مرتکب کودک آزاری نشده است . اما در اسرع وقت باید به روانشناس و روان درمانی مراجعه کنند . از سوی دیگر کودک آزاری ، جرمی مقید به نتیجه است و لذا باید عملیات آزار دهنده، موجب صدمات جسمی یا روانی و اخلاقی گشته و سلامت جسم و روان کودک را به خطر اندازد .

عنصر مادی این جرم ، عبارت است از صدمات جسمی ، مانند جراحات و صدمات روانی ، مانند پریشانی روانی ، اضطراب، افسردگی و مانند آن . 

از مصادیق تصریح شده کودک آزاری در قانون مجازات اسلامی می توان به عدم تحویل کودک به سرپرست قانونی (ماده ۶۳۲) ، رها کردن کودک (ماده ۶۳۳) ، ربودن نوزاد ( ماده ۶۳۱) ، مزاحمت و تعرض در اماکن عمومی (ماده ۶۱۹) اشاره نمود . همچنین از دیگر مصادیق این نوع از کودک آزاری ترک انفاق کودک تحت تکفل در صورت استطاعت مالی است ( ماده ۶۴۲) ماده ۴ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، نادیده گرفتن عمدی سلامت ، بهداشت روانی و جسمی و ممانعت از تحصیل کودکان و نوجوانان را ممنوع دانسته و مستحق مجازات می داند .

ماده ۳ همین قانون ، بهره گیری خلاف از کودکان را جرم دانسته و مقرر می دارد هرگونه خرید ، فروش ، بهره کشی و به کار گیری کودکان به منظور ارتکاب اعمال خلاف ، از قبیل قاچاق ، ممنوع و مرتکب حسب مورد علاوه بر جبران خسارت وارده به شش ماه تا یک سال زندان و یا جزای نقدی که قانون تعیین می نماید محکوم خواهد شد .

یکی دیگر از انواع کودک آزاری، کودک آزاری جنسی است که بسیاری از مصادیق آن در قانون مجازات اسلامی ذکر شده است . مانند لواط ، زنا ، تقبیل ، قوادی و سوءاستفاده جنسی مانند تهیه و تصویر مستهجن از کودکان ، تشویق و راهنمایی به فحشاء فریب کودک دختر و ازدواج با او . به استناد ماده ۵ قانون حمایت از کودکان ، کودک آزاری از جرائم عمومی بوده و نیاز به شاکی خصوصی ندارد . بنابراین دادستان می تواند تقاضای مجازات کودک آزار ، اعم از والدین و غیره را بدهد . همچنین، به موجب ماده ۶ قانون حمایت از کودکان ، کلیه افراد و موسسات و مراکزی که به نحوی مسئولیت نگهداری و سرپرستی کودکان را بر عهده دارند مکلفند به محض مشاهده موارد کودک آزاری ، مراتب را جهت پیگرد قانونی مرتکب و اتخاذ تصمیم مقتضی به مقامات صالح قضایی اعلام نمایند ..

منابع

برسی جرم کودک آزاری : سایت دادگران حامی ، خانم دکتر داوودی مجله پزشکی درمانکده. 

حوزه های تخصصی جرم ، ابراهیم قاسمی روشن

تاثیر محیط و مبانی جرمشناسی، سعید کیوانپور .