تبریز؛ از شهر اولین ها تا چالش ترافیک

---

 

تبریز، شهری با لقب «شهر اولین ها»، روزگاری نماد نوآوری در ایران بود. از تاسیس اولین چاپخانه، شهرداری و مدرسه نوین تا راه اندازی خط تلفن، این شهر پیشگام پیشرفت بوده است. اما امروز، خیابان های تبریز زیر فشار ترافیک سنگین قرار دارند و زندگی روزمره شهروندان را مختل کرده اند. ساعت 7 و ۸ شب در خیابان های آزادی، آبرسان، 17 شهریور، ولیعصر و میدان فهمیده، صدای بوق خودروها، ازدحام پیاده روها و حرکت موتورسواران میان ماشین ها به صحنه ای آشنا تبدیل شده است. یکی از رانندگان می گوید: «مسیر ۱۵ دقیقه ای خانه تا محل کارم حالا یک ساعت طول می کشد.»

شهر اولین ها؛ زیر سایه ترافیک امروز

بر اساس گزارش سازمان حمل ونقل و ترافیک شهرداری تبریز در سال ۱۴۰۳، بیش از ۸۵۰ هزار خودرو در این شهر ثبت شده اند، اما خیابان های اصلی برای این حجم تردد طراحی نشده اند. در دهه گذشته، تعداد خودروهای شخصی ۴۵ درصد افزایش یافته، در حالی که تنها ۲۰ درصد از سفرهای شهری با حمل ونقل عمومی انجام می شود. متروی تبریز با ۱۲ کیلومتر خط فعال، پاسخگوی نیازهای کلان شهر نیست و ناوگان اتوبوس رانی نیز با کمبود ۳۰۰ دستگاه اتوبوس مواجه است. مدیرعامل وقت سازمان حمل ونقل و ترافیک، در گفت وگو با ایرنا تاکید کرده است: «ترافیک نتیجه تعامل شهروندان و دستگاه هاست و حل آن نیازمند همکاری همه جانبه و برنامه ریزی دقیق است.»

ترافیک تبریز؛ وقتی قلب اولین ها تندتر می زند

مشکلات ترافیکی تبریز چندوجهی است. نبود سیستم های هوشمند ترافیک در ۶۰ درصد تقاطع های کلیدی، مانند تقاطع آبرسان با تردد روزانه ۱۰۰ هزار خودرو، زمان انتظار در چراغ های راهنمایی را افزایش داده است. کمبود پارکینگ در مناطق پرتردد مانند بازار و خیابان امام نیز باعث پارک دوبله و کاهش ظرفیت خیابان ها شده است. دکتر محمدرضا روشنی، پژوهشگر شهرسازی، در کتاب «مدیریت شهری در ایران» می نویسد: «مدیریت یکپارچه شهری نیازمند تقویت حمل ونقل عمومی و کاهش وابستگی به خودروهای شخصی است.» تجربه شهرهای دیگر این موضوع را تایید می کند. در مشهد، سامانه اتوبوس های تندرو (BRT) ۳۰ درصد از بار ترافیکی را کاهش داده است. در اصفهان، طرح زوج وفرد هوشمند و ۱۵۰ کیلومتر مسیر دوچرخه سواری، استفاده از خودروهای شخصی را ۲۵ درصد کم کرده است. تهران نیز با نصب سیستم های هوشمند در ۲۰۰ تقاطع، زمان انتظار در چراغ های راهنمایی را ۱۵ درصد کاهش داده است.

نفس تبریز در ترافیک بند آمده: راهکارهایی برای رهایی

برای حل معضل ترافیک تبریز، راهکارهای زیر با تمرکز بر زیرساخت، فناوری و مشارکت مردمی پیشنهاد می شود:

توسعه زیرساخت های حمل ونقل عمومی: تسریع در اجرای فازهای دوم و سوم متروی تبریز تا سال ۱۴۰۸، با هدف افزایش طول خطوط به ۵۰ کیلومتر، می تواند ظرفیت حمل ونقل عمومی را تا ۴۰ درصد افزایش دهد. این اقدام، با کاهش وابستگی به خودروهای شخصی، فشار بر خیابان ها را به طور قابل توجهی کم می کند. همچنین، افزودن ۵۰۰ دستگاه اتوبوس جدید به ناوگان شهری، کمبود کنونی را جبران کرده و دسترسی شهروندان به گزینه های حمل ونقل عمومی را بهبود می بخشد.

هوشمندسازی مدیریت ترافیک: راه اندازی سیستم های کنترل هوشمند در ۱۰۰ تقاطع اصلی، مشابه تجربه موفق تهران، می تواند تا ۲۰ درصد از حجم ترافیک بکاهد. این سیستم ها با تنظیم زمان بندی چراغ های راهنمایی و تحلیل جریان تردد، حرکت خودروها را روان تر می کنند. اجرای آزمایشی طرح زوج وفرد با استفاده از دوربین های هوشمند در مناطق مرکزی مانند خیابان امام و آبرسان نیز می تواند تردد خودروها را به طور موثری کنترل کند.

حل معضل پارکینگ: ساخت پارکینگ های طبقاتی با ظرفیت حداقل ۵۰۰ خودرو در مناطق پرتردد مانند بازار و خیابان شریعتی، مشکل پارک دوبله را برطرف کرده و ظرفیت خیابان ها را افزایش می دهد. این اقدام، همراه با مدیریت بهتر پارکینگ های موجود، از ازدحام در هسته مرکزی شهر جلوگیری می کند.

ترویج فرهنگ استفاده از حمل ونقل پایدار: کمپین های فرهنگ سازی مانند «سه شنبه های بدون خودرو»، که در اصفهان موفق بوده، می تواند استفاده از دوچرخه و پیاده روی را در تبریز ترویج کند. ارائه تخفیف ۵۰ درصدی بلیط مترو و اتوبوس برای دانش آموزان و دانشجویان نیز انگیزه استفاده از حمل ونقل عمومی را افزایش می دهد. ایجاد مسیرهای اختصاصی دوچرخه سواری، با توجه به آب وهوای مناسب تبریز، می تواند به کاهش استفاده از خودروهای شخصی کمک کند.

در ترافیک تبریز، نه راه پیش هست، نه راه پس!

پروفسور احمد پوراحمد، استاد شهرسازی دانشگاه تهران، در مقاله ای (پرتال جامع علوم انسانی) تاکید می کند: «توسعه شهری نیازمند برنامه ای مشارکتی برای بهبود کیفیت زندگی و کنترل رشد بی رویه خودروهای شخصی است.» گزارش شورای شهر تبریز نیز نشان می دهد که بودجه کنونی حمل ونقل عمومی (۱۵ درصد) ناکافی است و باید به ۳۰ درصد افزایش یابد تا پروژه های زیرساختی مانند مترو و پارکینگ های طبقاتی اجرایی شوند.

شهروندان نیز با مطالبه گری برای بهبود زیرساخت ها و استفاده بیشتر از مترو و اتوبوس می توانند در این تحول سهیم باشند. تبریز با پشتوانه تاریخی خود در نوآوری، ظرفیت تبدیل شدن به اولین کلان شهر ایران با ترافیک مدیریت شده را دارد. بازطراحی ترافیک به نفع مردم، نه خودروها، نیازمند همکاری مدیریت شهری و شهروندان است. با اجرای این راهکارها، تبریز می تواند بار دیگر پیشگام باشد و الگویی برای شهرهای ایران شود.

*نویسنده: موسی کاظم زاده؛ قابل دسترسی هم در سایت بازار تبریز آنلاین

https://bazartabrizonline.ir