رسانه، حلقه گمشده حکمرانی

امروزه حکمرانی مفهومی فراتر از اداره سنتی دولت بر جامعه است و شامل تعاملات پیچیده میان دولت، جامعه مدنی، بخش خصوصی، نخبگان و نهادهای فراملی می شود. در این میان، رسانه به عنوان یکی از ارکان اصلی حکمرانی خوب نقشی اساسی ایفا می کند. رسانه با ایفای نقش «چشم ناظر عمومی»، از طریق اطلاع رسانی شفاف و بی طرفانه، مردم را از روند تصمیم گیری های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آگاه می سازد و این آگاهی زمینه ساز مشارکت فعال و مطالبه گری مدنی می شود. در واقع، رسانه به عنوان پلی ارتباطی میان دولت و جامعه عمل کرده و امکان گفت وگوی دوطرفه میان حاکمان و شهروندان را فراهم می آورد.

رسانه ها علاوه بر اطلاع رسانی، به افزایش کیفیت سیاست گذاری نیز کمک می کنند. آنها با بازتاب دادن دیدگاه های نخبگان، کارشناسان و گروه های اجتماعی مختلف، سیاست گذاران را در مسیر عقلانی تر و علمی تر شدن تصمیمات یاری می دهند. همچنین، یکی از مهم ترین کارویژه های رسانه مبارزه با فساد است. رسانه های آزاد و مستقل با گزارشگری تحقیقی و افشای سوءاستفاده ها، مانع از انحصار اطلاعات می شوند و مسئولان را به پاسخگویی وادار می کنند. به همین دلیل، در بسیاری از کشورها رسانه را «قدرت چهارم» می نامند که می تواند هم پای قوای رسمی در پیشبرد اصلاحات اثرگذار باشد.

با وجود این ظرفیت ها، رسانه ها در بسیاری از جوامع، به ویژه کشورهای در حال گذار، با چالش هایی روبه رو هستند. کنترل و سانسور حکومتی، سلطه منافع اقتصادی و سرمایه بر جریان اطلاع رسانی، فشار بر روزنامه نگاران و ضعف سواد رسانه ای شهروندان از جمله موانعی است که استقلال و کارآمدی رسانه را تهدید می کند. در چنین شرایطی، رسانه به جای ایفای نقش ناظر بی طرف، ممکن است به ابزار تبلیغاتی یا جنگ روانی بدل شود و اعتماد عمومی را از دست بدهد.

برای رفع این مشکلات، باید بسترهای نهادی و حقوقی مناسبی فراهم شود. دسترسی آزاد به اطلاعات، تضمین آزادی بیان، حمایت قانونی از روزنامه نگاران، تقویت نهادهای صنفی رسانه ای و ارتقای سواد رسانه ای مردم از جمله پیش شرط های اساسی ایفای نقش واقعی رسانه در حکمرانی است. افزون بر این، در عصر دیجیتال که شبکه های اجتماعی و رسانه های آنلاین به سرعت در حال گسترش اند، توجه به فرصت ها و تهدیدهای فضای مجازی اهمیت دوچندان پیدا کرده است. این فضا می تواند با شکستن انحصار خبری و افزایش مشارکت شهروندان به تقویت حکمرانی کمک کند، اما در عین حال خطر گسترش اخبار جعلی و دستکاری افکار عمومی را نیز در پی دارد.

در مجموع، می توان گفت رسانه ستون میانی پل حکمرانی است. بدون رسانه ای مستقل، آزاد و پاسخگو، هیچ حکومتی قادر به جلب اعتماد عمومی و تحقق توسعه پایدار نخواهد بود. تقویت جایگاه رسانه و بازاندیشی در نقش آن، ضرورتی انکارناپذیر برای جوامعی است که به دنبال ارتقای سرمایه اجتماعی، تحقق عدالت و دستیابی به حکمرانی کارآمد هستند.