"دیوان سومنات/ ابوتراب خسروی."

مجموعه ی دیوان سومنات بیش از آن که تنها یک روایت معمول داستانی باشد، جهانی زبانی و تصویری است؛ جهانی که در آن کلمات همچون نقاشی ، صحنه ها را می آفرینند و مخاطب را به سفری سورئال میان تاریخ، اسطوره و کابوس می برند. خسروی با قلمی ادبی و سرشار از احساس، نه صرفا به توصیف، بلکه به خلق دوباره ی جهان دست می زند؛ تصاویری نو و خیره کننده می سازد که گویی از دل سینما یا انیمیشن های خیال پردازانه بیرون آمده اند.
آنچه اثر را برجسته می کند، همین تضاد و پارادوکس آن است: به هم ریختگی و آشوب روایت ها که در عین حال به نظمی درونی و منطقی پنهان وفادارند. از دل این پارادوکس، سبکی تازه شکل می گیرد که به روشنی می توان آن را پست مدرن دانست؛ سبکی که زمان را درهم می شکند، هویت ها را تکثیر می کند و مخاطب را میان مرز واقعیت و خیال، بیداری و خواب، تاریخ و زمان سرگردان می سازد.
زبان در این رمان صرفا ابزار روایت نیست؛ خود به تنهایی یک موضوع برجسته است. آقای خسروی نویسنده ای زبان گرا، و حتی زبان ساز است که با دایره ی واژگانی وسیعش، جهانی منحصربه فرد می آفریند. روایت او با جزئیات دقیق و هوشمندانه همراه است، اما هرگز خسته کننده نمی شود؛ چرا که نگاه و تعبیرهای هنرمندانه اش به شخصیت ها و رویدادها، ضربه های ادبی غیرمنتظره ای به مخاطب می زنند و او را در تعلیق و ابهام نگاه می دارند.
دیوان سومنات در عین حال حامل نوعی نگاه به جاودانگی از مسیر هنر است: احضار مردگان، خلق صحنه های کابوسی و سورئال، و پیوند زدن گذشته به اکنون، همه و همه بیانگر دغدغه ی نویسنده برای ثبت و زنده نگاه داشتن جهان در زبان اند. خط داستانی عجیب و غریب مجموعه، همراه با لحن های گوناگون شخصیت ها، نوعی فضای چندصدایی می سازد که هم غریب و هم گیراست.
در نهایت، می توان گفت دیوان سومنات تجربه ای منحصربه فرد در ادبیات معاصر ایران است؛ اثری دشوار اما پرکشش، زبانی و در عین حال تصویری، شاعرانه و در عین حال تکنیکی. خسروی در این کتاب نه تنها داستانی روایت می کند، بلکه جهانی تازه در زبان می سازد؛ جهانی که هم تماشایی است و هم کابوس وار، و درست در همین تضادهاست که زیبایی و اهمیت آن شکل می گیرد.

✍️امیرمحمد جودی ثمرین

دانشگاه محقق اردبیلی