علی یزدانیان
مدرس دانشگاه - مسئول امور پژوهشی مرکز پژوهش های شورای اسلامی شهر سمنان
67 یادداشت منتشر شدهابزارهای ارتقای «احساس مشارکت شهروندی» در نظام حکمرانی ملی
ابزارهای ارتقای «احساس مشارکت شهروندی» در نظام حکمرانی ملی
مشارکت شهروندان، ستون اصلی حکمرانی دموکراتیک و کارآمد است. با این حال، صرف ایجاد سازوکارهای قانونی برای مشارکت کافی نیست؛ بلکه باید زمینه ای فراهم شود که شهروندان احساس کنند صدای آن ها شنیده می شود و حضورشان در تصمیم گیری ها اثرگذار است. این احساس مشارکت، سرمایه ای اجتماعی است که اعتماد عمومی را تقویت کرده و به پایداری نظام حکمرانی کمک می کند.
برای ارتقای احساس مشارکت شهروندی، ابزارهای گوناگونی در اختیار حاکمیت ها قرار دارد که می توان آن ها را در چند دسته اصلی بررسی کرد:
- ابزارهای نهادی
ایجاد شوراهای محلی، انجمن های صنفی و اتاق های گفت وگو که نقش واسطه میان مردم و دولت را ایفا کنند. حضور واقعی شهروندان در این نهادها، به آن ها فرصت می دهد تا خود را بخشی از فرآیند حکمرانی بدانند. - ابزارهای ارتباطی و رسانه ای
رسانه های جمعی و شبکه های اجتماعی می توانند پل ارتباطی میان مردم و مسئولان باشند. پخش مناظره ها، نشست های پرسش و پاسخ، و انتشار شفاف تصمیمات حکومتی، حس اثرگذاری را در جامعه تقویت می کند. - ابزارهای آموزشی و فرهنگی
ارتقای سواد مدنی و حقوقی از طریق آموزش رسمی و غیررسمی، شهروندان را برای مشارکت فعال آماده می سازد. برگزاری کارگاه ها و دوره های آگاهی بخشی درباره حقوق شهروندی و شیوه های مشارکت، یک بستر فرهنگی پایدار ایجاد می کند. - ابزارهای فناورانه
پلتفرم های دیجیتال مانند سامانه های رای گیری آنلاین، نظرسنجی های عمومی و بانک های ایده، امکان مشارکت سریع و گسترده مردم را در تصمیم سازی فراهم می کنند. دولت های هوشمند با استفاده از فناوری اطلاعات می توانند نظرات مردم را در زمان واقعی دریافت و تحلیل کنند. - ابزارهای حمایتی و تشویقی
حمایت از سازمان های مردم نهاد، کسب وکارهای اجتماعی و ابتکارات محلی، شهروندان را تشویق می کند تا نقش فعال تری در جامعه ایفا کنند. اعطای مشوق های مالی، اعتباری یا حقوقی نیز به مشارکت پذیری بیشتر می انجامد. - ابزارهای شفافیت و پاسخگویی
زمانی که مردم از نحوه هزینه کرد منابع، دلایل تصمیمات و نتایج سیاست ها مطلع باشند، احساس می کنند که در فرآیند حکمرانی سهیم هستند. شفافیت به طور مستقیم اعتماد و مشارکت را افزایش می دهد.
به طور کلی، احساس مشارکت شهروندی زمانی تقویت می شود که مردم به این باور برسند که نقش آن ها فراتر از رای دادن یا اعتراض کردن است؛ یعنی حضورشان در شکل گیری سیاست ها و تصمیمات ملموس است. نظام حکمرانی ملی اگر بتواند از ابزارهای نهادی، ارتباطی، فرهنگی، فناورانه و حمایتی به طور توامان بهره گیرد، هم مشروعیت و کارآمدی خود را افزایش می دهد و هم پایه های اعتماد اجتماعی را مستحکم تر می سازد.