شبکه سازی تشکل های اجتماعی در ایران؛ چالش ها و راهکارها

شبکه سازی تشکل های اجتماعی در ایران؛ چالش ها و راهکارها

تشکل های اجتماعی به عنوان بازوی مشارکت مردمی و حلقه واسط میان جامعه و حکومت، نقشی اساسی در تحقق توسعه پایدار، تقویت سرمایه اجتماعی و افزایش تاب آوری ملی دارند. با وجود گسترش کمی این نهادها در ایران، کیفیت عملکرد و توان شبکه سازی آن ها همچنان با موانع جدی روبه رو است.

یکی از مهم ترین چالش ها، ضعف در هماهنگی و ارتباطات میان تشکل ها است. بسیاری از سازمان های مردم نهاد (NGOها) و انجمن های مدنی به صورت جزیره ای عمل می کنند و کمتر وارد همکاری های شبکه ای می شوند. این پراکندگی باعث می شود که توان تاثیرگذاری آن ها در سیاست گذاری های کلان و مطالبه گری اجتماعی کاهش یابد.

چالش دیگر، محدودیت های قانونی و اداری است. فرآیند ثبت و فعالیت تشکل ها اغلب زمان بر و پیچیده است و فضای بی ثبات حقوقی، امکان گسترش ارتباطات فرابخشی را دشوار می سازد. از سوی دیگر، نگاه امنیتی به فعالیت های مدنی در برخی موارد، مانعی جدی بر سر راه گسترش شبکه های اجتماعی مدنی ایجاد می کند.

از بعد درونی نیز، کمبود منابع مالی و انسانی متخصص مانع بزرگی برای تداوم فعالیت شبکه ای است. بسیاری از تشکل ها به دلیل وابستگی به منابع محدود، توان مالی لازم برای ایجاد ساختارهای همکاری و تبادل تجربه را ندارند. همچنین ضعف در مهارت های مدیریتی و فناورانه، ظرفیت آنان را در بهره گیری از ابزارهای نوین شبکه سازی کاهش داده است.

برای عبور از این موانع، چند راهکار قابل طرح است:
نخست، اصلاح و شفاف سازی قوانین به گونه ای که روند ثبت و فعالیت تشکل ها تسهیل شود و جایگاه قانونی شبکه های اجتماعی مدنی تقویت گردد. دوم، توانمندسازی تشکل ها از طریق آموزش های تخصصی در حوزه مدیریت شبکه، جذب منابع و بهره گیری از فناوری اطلاعات. ایجاد بسترهای دیجیتال مشترک می تواند هزینه های همکاری را کاهش دهد و شفافیت فعالیت ها را افزایش دهد. سوم، حمایت نهادی دولت و نهادهای عمومی در قالب سیاست های تشویقی، واگذاری مسئولیت های اجتماعی و حمایت های مالی می تواند انگیزه و توان شبکه سازی را بالا ببرد. چهارم، تغییر رویکرد در تعامل با جامعه مدنی و گذر از نگاه صرفا نظارتی به نگاه مشارکتی و هم افزایی، می تواند بستر اعتماد متقابل را فراهم کند.

در نهایت، شبکه سازی تشکل های اجتماعی تنها یک نیاز تشکیلاتی نیست، بلکه ضرورتی ملی است. در شرایط پیچیده و پرچالش امروز، جامعه ایران بیش از هر زمان دیگری به همبستگی، اعتماد اجتماعی و مشارکت موثر نیاز دارد. تقویت شبکه های اجتماعی مدنی می تواند پلی باشد میان خواست های مردم و سیاست های حاکمیتی و از این رهگذر، سرمایه اجتماعی کشور را برای مواجهه با آینده ای پرچالش غنی تر سازد.