قدرت و قابلیت و استعداد نفس
[محی الدین ابن عربی]
سری اللطیف من اللطیف فناسبه - و بدا له منه الخلاف فعاتبه
و توجهت منه علیه حقوقه - فدعاه للقاضی العلیم فطالبه
نادی علیه مجرسا هذا جزاء - من عامل الجنس البعید و صاحبه
لیثوب من سمع الندا فیرعوی - عنه و یعلم انه ان جانبه
تظفر یداه بکل خیر شامل - فاستعمل الارسال فیه و کاتبه (1)
***
[قطب الدین عبدالکریم بن ابراهیم جیلی]
و از بازگشت از مقتضیات بشری این چنین تعبیر کرده است:
تا هر کس ندا را شنید توبه کرده و مراعاتش را کند
و بداند که اگر از او دوری کند
به هر خیر فراگیری دست می یابد
پس در آن امر نوشتن و فرستادن را در کار گیرد
یعنی: عقل نفس را به گونه رسوایی و طعنه و ریشخند ندا می دهد تا از آن توبه حاصل نماید، و آن بازگشت از حکم جسم و مقتضای آن است –به حق –لذا مشاهده اش را از آن در آن ملتزم می گردد، و نیز نفس –بدانچه که عقل آن را توضیح می دهد و آشکار می سازد –بداند که اگر از جسم – که از آن تعبیر به جنس بعید کرده –دوری کند و عمل به مقتضای آن را ترک کند و با احکامش مخالفت ورزد، به صفات الهی که در قوه و قابلیت و استعداد نفس است دست می یابد، لذا در آن به سبب شهودش مر حقایق حقیقی آن را، استرسال و فرستادن را در کار می گیرد، چون آن (نفس ناطقه انسانی) عین همان چیزی است که از آن به ذات الهیه تعبیر می شود. (2)
__
اللام فی «لیتوب» للتعلیل، یعنی: انما نادی العقل مجرسا للنفس، لتحصل منها التوبه، و هی الرجوع عن حکم الجسم و مقتضاه، الی الحق؛ فتلزم مشاهدته منها فیها- و لتعلم النفس، بما اوضحه العقل، انها ان جانبت الجسم- المعبر عنه بالجنس البعید- فترکت العمل بمقتضاه، و خالفت احکامه؛ ظفرت یداها بالصفات الالهیه، التی هی فی قوه النفس و قابلیتها، فتستعمل الاسترسال فی ذلک بشهودها لحقائقها الحقیقیه؛ لانها عین المعبر عنه بالذات الالهیه (3)
***
[یزدانپناه عسکری]
ارسال و دریافت حقایق غیبی وحی در ساحت حضرت قدس به قدرت و قابلیت و استعداد نفس و کاتب کلام وحی در التزام احکام عالم ملک.
_____________
1 - فتوحات مکیه جلد 16 ، شیخ محی الدین ابن عربی ، ترجمه ، تعلیق ، محمد خواجوی- تهران : انتشارات مولی، 1383 ، باب پانصد و پنجاه و نهم: معرفت اسرار و حقایق – از منازل مختلف – باب چهارم، صفحه 35
2 – همان، ص 40
- محیی الدین بن عربی، الفتوحات المکیه (اربع مجلدات)، 4جلد، دار الصادر - بیروت، چاپ: اول، ج4 ، ص327 ، 328
3 - عبد الکریم الجیلی، المناظر الالهیه (شرح مشکلات الفتوحات المکیه لابن عربی)، دار الکتب العلمیه - بیروت، چاپ: اول، 2004 م. ص110، 111