رسانه، حلقه گمشده حکمرانی

رسانه، حلقه گمشده حکمرانی

امروزه حکمرانی تنها به معنای اعمال قدرت دولت بر جامعه نیست، بلکه مفهومی فراتر یافته و دربرگیرنده تعامل پیچیده میان دولت، جامعه مدنی، نخبگان، بخش خصوصی و نهادهای فراملی است. در این میان، رسانه ها به عنوان یکی از ارکان اصلی حکمرانی خوب و کارآمد، نقشی تعیین کننده در شکل گیری اعتماد عمومی، ارتقای شفافیت و پاسخگویی، و همچنین افزایش مشارکت شهروندان دارند. با وجود این اهمیت، در بسیاری از کشورها به ویژه جوامع در حال گذار رسانه همچنان حلقه گمشده حکمرانی به شمار می رود.

رسانه ها به مثابه «چشم ناظر عمومی» عمل می کنند و می توانند با انتشار اطلاعات دقیق و بی طرفانه، شهروندان را از روند تصمیم گیری های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آگاه سازند. این آگاهی زمینه ساز مشارکت آگاهانه مردم در فرآیندهای حکمرانی و مطالبه گری مدنی است. از سوی دیگر، رسانه با ایجاد فضای گفت وگوی عمومی، بستری برای شنیده شدن صدای گروه های مختلف اجتماعی فراهم می کند و به تحقق عدالت ارتباطی و اجتماعی یاری می رساند. در غیاب چنین کارکردی، سیاست گذاری ها در خلا شکل گرفته و فاصله میان دولت و ملت روزبه روز افزایش می یابد.

یکی دیگر از کارویژه های بنیادین رسانه در حکمرانی، تقویت شفافیت و پاسخگویی است. دولت ها هنگامی که در معرض دید رسانه ها قرار می گیرند، ناگزیرند کارآمدتر عمل کنند و از فساد، سوء استفاده از قدرت یا تصمیم گیری های غیرکارشناسی بپرهیزند. در واقع، رسانه نقش یک نهاد نظارتی غیررسمی را ایفا می کند که به اتکای اعتماد عمومی می تواند حتی از بسیاری از نهادهای رسمی موثرتر عمل کند.

با این حال، تحقق چنین جایگاهی برای رسانه نیازمند بسترهای حقوقی، نهادی و فرهنگی است. رسانه زمانی می تواند حلقه پیونددهنده دولت و جامعه باشد که از استقلال حرفه ای برخوردار بوده و تحت سلطه مستقیم قدرت یا سرمایه قرار نگیرد. آزادی بیان، دسترسی به اطلاعات عمومی و حمایت قانونی از روزنامه نگاران، از مهم ترین پیش شرط های ایفای نقش واقعی رسانه در حکمرانی است. همچنین، ارتقای سواد رسانه ای شهروندان مانع از تبدیل رسانه به ابزار تبلیغات یا جنگ روانی می شود و آن را به نهادی اثرگذار در مدیریت جامعه بدل می سازد.

بنابراین، اگر حکمرانی مطلوب را به پلی میان دولت و مردم تشبیه کنیم، رسانه ستون میانی این پل است. بدون رسانه ای مستقل، آگاه و پاسخگو، هیچ حکومتی قادر نخواهد بود اعتماد عمومی را جلب کرده و به توسعه پایدار دست یابد. بازاندیشی در جایگاه رسانه و تقویت آن، ضرورتی اجتناب ناپذیر برای جوامعی است که به دنبال ارتقای سرمایه اجتماعی و تحقق حکمرانی کارآمد هستند.