توسعه مهارت های خودتنظیمی و مدیریت هیجانات در دانش آموزان
یکی از مهم ترین توانایی هایی که دانش آموزان در مسیر تحصیل به آن نیاز دارند، مهارت خودتنظیمی و مدیریت هیجانات است. سال تحصیلی پر از موقعیت هایی است که می تواند احساسات گوناگونی را برانگیزد؛ از خوشحالی و اشتیاق برای یادگیری گرفته تا ترس، خشم یا ناامیدی در برابر چالش ها. کودکی که توانایی کنترل و هدایت هیجانات خود را داشته باشد، می تواند با آرامش بیشتری با این موقعیت ها مواجه شود و از فرصت های یادگیری بهترین استفاده را ببرد.
خودتنظیمی به معنای سرکوب احساسات نیست؛ بلکه یعنی کودک بتواند هیجان خود را شناسایی کند، آن را نام ببرد و به شکلی سازنده مدیریت کند. برای مثال، وقتی دانش آموز در امتحان دچار اضطراب می شود، اگر یاد گرفته باشد با چند نفس عمیق یا مرور یک جمله ی مثبت خودش را آرام کند، شانس بیشتری برای موفقیت خواهد داشت. این مهارت نه تنها عملکرد تحصیلی را بهبود می بخشد، بلکه روابط اجتماعی سالم تری هم ایجاد می کند.
خانواده در آموزش این توانایی نقش کلیدی دارد. والدینی که به جای واکنش تند، احساسات کودک را می شنوند و به او کمک می کنند راهی برای آرام سازی پیدا کند، در واقع پایه های خودتنظیمی را در فرزندشان بنا می گذارند. جمله هایی مانند «می فهمم که الان عصبانی هستی، بیا با هم راهی پیدا کنیم» به کودک نشان می دهد احساسش پذیرفته شده و در عین حال می تواند یاد بگیرد راهی سالم برای بیان آن انتخاب کند.
مدرسه نیز می تواند با آموزش مستقیم و غیرمستقیم این مهارت ها به دانش آموزان کمک کند. معلمی که پیش از شروع امتحان چند دقیقه برای تنفس عمیق یا آرام سازی ذهن وقت می گذارد، فضایی ایجاد می کند که در آن اضطراب کاهش می یابد و تمرکز افزایش پیدا می کند. همچنین وقتی معلم در برابر خطای دانش آموز واکنشی آرام و حمایتی نشان می دهد، کودک یاد می گیرد در برابر چالش ها خودکنترلی داشته باشد.
تمرین های ساده اما مداوم می توانند تاثیر زیادی در این زمینه داشته باشند. برای مثال، نوشتن احساسات در دفترچه، شمارش معکوس هنگام عصبانیت، یا حتی بازی هایی که در آن ها نوبت گیری و صبر تمرین می شود، همگی به شکل گیری عادت های سالم خودتنظیمی کمک می کنند. این تمرین ها به مرور زمان درونی می شوند و کودک در موقعیت های مختلف می تواند از آن ها استفاده کند.
مدیریت هیجان تنها برای دانش آموزان مفید نیست؛ والدین و معلمان هم وقتی این مهارت را تمرین کنند، محیطی آرام تر و امن تر برای یادگیری فراهم می شود. کودکانی که چنین محیطی را تجربه می کنند، نه تنها کمتر دچار تنش می شوند بلکه با اشتیاق بیشتری در فعالیت های مدرسه مشارکت خواهند داشت.
توسعه مهارت های خودتنظیمی در نهایت زمینه ساز رشد شخصیتی عمیق تر است. دانش آموزی که بتواند هیجان خود را بشناسد و مدیریت کند، در آینده توانمندتر در مواجهه با بحران ها و تغییرات بزرگ زندگی عمل خواهد کرد. به همین دلیل، آموزش این مهارت یکی از اساسی ترین سرمایه گذاری ها در حوزه ی سلامت روانی و موفقیت تحصیلی کودکان به شمار می آید.