هنر ؛ ابزار دیپلماسی فرهنگی در جهان معاصر

دانشگاه پیام نور (همه مراکز) 

 در دنیای پرتنش و چندقطبی امروز ، دیپلماسی فرهنگی به عنوان یکی از موثرتری شیوه های تعامل میان ملت ها شناخته می شود. در این میان، هنر نقش کلیدی ایفا می کند؛ چرا که برخلاف زبان های رسمی و سیاسی، هنر با احساسات انسانی سخن می گوید و مرزهای زبانی، مذهبی و سیاسی را درمی نوردد. هنر می تواند تصویر واقعی تری از یک ملت ارائه دهد، گفت و گو را تسهیل کند و زمینه ساز همدلی و احترام متقابل باشد. دیپلماسی فرهنگی به مجموعه ای از فعالیت ها اطلاق می شود که از طریق فرهنگ، ارزش ها و نمادهای هنری، ارتباط میان کشورها را تقویت می کند. مقوله هنر به عنوان یکی از برجسته ترین جلوه های فرهنگی، می تواند حامل پیام های عمیق، انسانی و جهانی باشد. موسیقی، سینما، نقاشی، تئاتر و ادبیات، همگی ابزارهایی اند که در خدمت این نوع دیپلماسی قرار می گیرند. یکی از ویژگی های منحصربه فرد هنر، قابلیت ارتباط فراتر از زبان و قومیت است. یک قطعه موسیقی سنتی ایرانی می تواند در قلب مخاطب ژاپنی یا فرانسوی طنین انداز شود ، بی آنکه او زبان فارسی بداند. این قدرت ارتباطی ، هنر را به زبانی جهانی تبدیل کرده که در دیپلماسی فرهنگی نقش بی بدیل دارد. جشنواره های بین المللی فیلم مانند جشنواره کن، برلین یا فجر، بستری برای معرفی فرهنگ های مختلف و گفت و گوی هنری میان ملت ها فراهم می کنند. در نمایشگاه های هنری جهانی مثل بینال ونیز، آثار هنرمندان از سراسر جهان را گرد هم می آورد و امکان تعامل فرهنگی را فراهم می سازد. تورهای تاتر ، موسیقی و اجراهای بین المللی، مانند کنسرت های ارکستر ملی ایران در اروپا، می توانند تصویر متفاوتی از یک کشور ارائه دهند و ذهنیت های قالبی را تغییر دهند. هنر می تواند چهره ای انسانی ، متنوع و واقعی از یک ملت ارائه دهد ؛ چهره ای که فراتر از بایدها و نبایدها ، سیاست ها و رسانه های رسمی است. هنرمندان با آثار خود، روایت هایی از زندگی روزمره، آرزوها، دردها و زیبایی های فرهنگی را منتقل می کنند. این روایت ها، می توانند ذهنیت های منفی نسبت به یک قومیت ،حاکمیت و سیاست را اصلاح کرده و زمینه ساز احترام و شناخت متقابل شوند. اگرچه هنر در دیپلماسی فرهنگی نقش مهمی دارد، اما با چالش هایی نیز مواجه است همچون : 1 - سوء برداشت فرهنگی در بازنمایی نمادها و سنت ها 2- استفاده ابزاری از هنر برای اهداف سیاسی 3 - سانسور و محدودیت های داخلی در ارائه آثار هنری آزاد . بنابراین، هنرمندان و نهادهای فرهنگی باید با آگاهی، صداقت و احترام به تفاوت ها ، در مسیر دیپلماسی فرهنگی گام بردارند. هنر، فراتر از زیبایی و خلاقیت، ابزاری قدرتمند برای گفت و گو، شناخت و همدلی میان ملت هاست. در عصر جهانی شدن و تنش های فرهنگی، دیپلماسی فرهنگی از طریق هنر می تواند پلی باشد میان دل ها و اذهان . هنرمندان، سفیران بی پرچم اند ؛ آن ها با آثار خود، پیام هایی از انسانیت، تفاهم و صلح را برای مردم در سراسر جهان مخابره می کنند.