علی یزدانیان
مدرس دانشگاه - مسئول امور پژوهشی مرکز پژوهش های شورای اسلامی شهر سمنان
82 یادداشت منتشر شدهشورای حقوق بشر و پیامدهای آن برای ایران در شبکه حکمرانی جهانی
شورای حقوق بشر و پیامدهای آن برای ایران در شبکه حکمرانی جهانی
شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، از سال 2006 به عنوان مهم ترین نهاد نظارتی و مشورتی در عرصه جهانی حقوق بشر شناخته می شود. این شورا با ماموریت ارتقای احترام به حقوق بشر، رسیدگی به نقض ها و ترویج گفت وگوهای بین المللی، بخشی اساسی از شبکه حکمرانی جهانی را تشکیل می دهد. ویژگی متمایز شورا، شمول همگانی آن است؛ به گونه ای که همه دولت ها بدون استثناء تحت سازوکار «بررسی دوره ای جهانی» قرار می گیرند. این امر نه تنها به شفافیت کمک می کند، بلکه امکان مقایسه عملکرد کشورها و فشار برای اصلاح سیاست های داخلی را فراهم می آورد.
برای ایران، حضور در این سازوکار هم یک فرصت و هم یک چالش محسوب می شود. از یک سو، مشارکت فعال می تواند به ارائه روایت بومی ایران از حقوق بشر و دفاع از ارزش های فرهنگی-اجتماعی کشور در برابر نگاه های یک سویه غربی کمک کند. از سوی دیگر، بی توجهی به توصیه ها یا عدم تعامل سازنده، ممکن است ایران را در معرض انزوای حقوقی و فشارهای سیاسی بیشتر قرار دهد. شورا علاوه بر رسیدگی به وضعیت های بحرانی، امکان طرح موضوعات نوینی چون «حق بر توسعه»، «عدالت اجتماعی» و «پیوند حقوق بشر با محیط زیست» را نیز فراهم کرده که برای ایران، با توجه به ظرفیت های داخلی، می تواند بستری برای ابتکار عمل باشد.
در مجموع، شورای حقوق بشر نه نهادی بی طرف مطلق است و نه صرفا ابزاری در دست قدرت های بزرگ؛ بلکه میدان چانه زنی و کنشگری است که کشورها می توانند با دیپلماسی هوشمندانه، تهدیدها را به فرصت بدل سازند. برای ایران، رویکردی فعال، مستند و مبتنی بر حقوق عمومی و موازین بین المللی می تواند جایگاه کشور را در این شبکه جهانی ارتقا بخشد و هزینه های سیاسی را کاهش دهد