علی یزدانیان
مدرس دانشگاه - مسئول امور پژوهشی مرکز پژوهش های شورای اسلامی شهر سمنان
50 یادداشت منتشر شدهنقش و کارکرد شورای حقوق بشر در شبکه حکمرانی جهانی
نقش و کارکرد شورای حقوق بشر در شبکه حکمرانی جهانی
شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد یکی از مهم ترین نهادهای بین المللی است که پس از انحلال کمیسیون حقوق بشر در سال 2006 تاسیس شد و امروز نقشی محوری در حکمرانی جهانی حقوق بشر ایفا می کند. این شورا به مثابه بستری برای گفتگو، نظارت و پاسخگویی دولت ها عمل کرده و تلاش می کند میان تعهدات حقوقی کشورها و انتظارات جامعه جهانی در حوزه حقوق بشر پل ارتباطی برقرار سازد.
کارکرد اصلی شورا در سه حوزه قابل تبیین است. نخست، نظارت و ارزیابی از طریق «بررسی دوره ای جهانی» (UPR) که تمامی کشورها را بدون تبعیض و استثناء در معرض بررسی وضعیت حقوق بشر قرار می دهد و امکان مقایسه، شفاف سازی و ارائه توصیه های اصلاحی را فراهم می آورد. دوم، واکنش سریع و رسیدگی به وضعیت های بحرانی است؛ شورا می تواند نشست های ویژه تشکیل دهد و گزارشگران ویژه یا کمیسیون های حقیقت یاب برای بررسی نقض های جدی منصوب کند. سوم، توسعه هنجارها و گفت وگوهای بین فرهنگی است؛ شورا بستری برای طرح ایده های نوین در زمینه حقوق بشر، از جمله حق بر توسعه، محیط زیست سالم یا مسئولیت پذیری شرکت ها فراهم می کند.
با این حال، شورا از چالش هایی همچون سیاسی کاری، نفوذ قدرت های بزرگ و دوگانگی در برخورد با نقض ها نیز رنج می برد. با وجود این محدودیت ها، شورای حقوق بشر را می توان یکی از ارکان کلیدی شبکه حکمرانی جهانی دانست که با پیوند زدن بازیگران دولتی و غیردولتی، زمینه گفتمان، فشار بین المللی و ارتقای استانداردهای جهانی حقوق بشر را فراهم می سازد. اهمیت شورا در این است که در جهانی پرتنش و متکثر، حداقلی از وفاق و پاسخگویی در حوزه حقوق بشر را نمایندگی می کند.