واکاوی استراتژی امام عسکری(ع) در تعامل با مخالفان برای تقویت سرمایه اجتماعی تشیع

واکاوی استراتژی امام عسکری(ع) در تعامل با مخالفان برای تقویت سرمایه اجتماعی تشیع/ محمد قدرتی شاتوری

اختصاصی شبکه اجتهاد: در میان روایات معصومین(ع)، برخی همچون بیانیه هایی استراتژیک و نقشه های عملیاتی برای بقا و گسترش یک مکتب در پرچالش ترین مقاطع تاریخ جلوه گر می شوند. سخنان امام حسن عسکری(ع) در اواخر قرن سوم هجری، در اوج خفقان عباسی و در آستانه دوران غیبت، از جمله این رهنمودهای ژرف و کاربردی است. آن حضرت در زمانی که ارتباط مستقیم با امام به زودی قطع می شد و جامعه شیعه بیش از هر زمان به خوداتکایی و هوشمندی نیاز داشت، خط مشی دقیقی برای نحوه تعامل شیعیان با دوست و دشمن ترسیم کردند. آنچه از روایات ایشان به دست می آید، فلسفه ای جامع برای «دیپلماسی ایمانی» است؛ فلسفه ای که نشان می دهد چگونه می توان هم بر اصول ایستاد و هم دل های مردم را جذب کرد.

امام حسن عسکری(ع) در سفارشی خاص به شیعیان فرمودند: اتقوا الله و کونوا زینا و لا تکونوا شینا، جروا الینا کل موده، و ادفعوا عنا کل قبیح، فانه ما قیل فینا من حسن فنحن اهله، و ما قیل فینا من سوء فما نحن کذلک و…؛ تقوای الهی را رعایت کنید، و زینت بخش ما باشید و مایه ننگ ما قرار نگیرید، سعی کنید افراد را به محبت و علاقه ما جذب کنید و زشتی ها را از ما دور نمائید؛ درباره ما آنچه از خوبی ها بگویند صحیح است و ما از هر گونه عیب و نقصی مبرا خواهیم بود.(۱)

حضرت سه رسالت خطیر را بر دوش پیروان خویش قرار می دهند: ۱- تقوا به مثابه بنیان درونی، ۲- زینت بودن به عنوان کارکرد بیرونی، ۳-مدیریت افکار عمومی به عنوان استراتژی کلان.

اتقوا الله؛ این فرمان نخست، کلید تمامی دستورات بعدی است. تقوا، مومن را در برابر تیرهای شک و تردید و انحراف مصون می دارد. در زمانی که امام به صورت فیزیکی در دسترس نیست، این تقوای فردی و جمعی است که جایگاه هدایتگری امام را پر می کند. در ادامه حضرت بیان می کنند که هر شیعه، آینه ای است که چهره مکتب اهل بیت را به نمایش می گذارد. کردار، گفتار، حتی نگاه او می تواند باعث جذب دل ها شود یا موجب دوری و انزجار.

اما فرمان بعدی، گواهی بر درک عمیق امام از واقعیت های اجتماعی و روانی جامعه ی آن روز است. امام می دانسته اند که در فضای پرالتهاب آن عصر، جنگ روایات و اکاذیب در جریان است. از این رو، شیعیان را به فعال بودن در عرصه رسانه و ارتباطات آن زمان فرامی خوانند. آنان باید مبلغان محبتی باشند که کینه توزان می خواهند آن را خدشه دار کنند. باید مدافعانی باشند که هرگونه نسبت ناروا را با استدلال و رفتار نیک از چهره امامان خود بزدایند.

همچنین امام حسن عسکری(ع) فرموده اند: قولوا للناس حسنا، مومنهم و مخالفهم، اما المومنون فیبسط لهم وجهه، و اما المخالفون فیکلمهم بالمداراه لاجتذابهم الی الایمان: با دوست و دشمن، خوش گفتار و خوش برخورد باشید، اما با دوستان مومن به عنوان یک وظیفه که باید همیشه نسبت به یکدیگر با چهره ای شاداب برخورد نمایند، اما نسبت به مخالفین به جهت مدارا و جذب به اسلام و احکام آن.(۲)

امام حسن عسکری (ع) در روایت دیگری فرموده اند: ان مداراه اعداءالله من افضل صدقه المرء علی نفسه و اخوانه:مدارا و سازش با دشمنان خدا و دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) در حال تقیه بهتر است از هر نوع صدقه ای که انسان برای خود بپردازد.(۳)

اگر فرمان پیشین امام حسن عسکری(ع) نقشه راه کلی برای یک شیعه بود، این دو روایت، ابزارهای اجرایی و تاکتیک های عملی آن نقشه را در عرصه ارتباطات انسانی آشکار می سازند. امام در این سخن، خوش زبانی و خوش برخوردی را نه یک توصیه اخلاقی ساده، که یک استراتژی حساب شده و دو لایه معرفی می کند. جامعه ای که بر محبت و گرمی استوار است، استحکام درونی پیدا می کند و اعضایش پناهگاه روحی یکدیگر می شوند. این گشاده رویی، زینت بودن برای مکتب است. اما لایه دوم، هوشمندانه و عمیق تر است؛ چراکه امام سیاست نرم افزارانه را آموزش می دهد. مدارا به معنای تسلیم در اصول نیست، به معنای هوشمندی در روش است. این یک تاکتیک ارتباطی موثر برای نفوذ در دل ها و شکستن دیوارهای کینه و پیش داوری است.📷 بخوانید: http://ijtihadnet.ir/?p=79177