دانشگاه؛ از مهار ناترازی ها تا معماری تراز آینده

تهران- ایرنا- ایران، سرزمینی است که در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود، بارها و بارها با بحران ها، تنگناها و ناترازی های گوناگون مواجه شده است؛ از حملات بیگانگان گرفته تا خشکسالی ها، از شوک های اقتصادی تا دگرگونی های اجتماعی. آنچه در این مسیر توانسته ایران را به حیات و پایداری برساند، تنها منابع طبیعی یا موقعیت ژئوپلیتیکی نبوده است، بلکه همواره سرمایه علمی و اندیشه ورزی دانشمندان بوده که راه برون رفت

کافی است به یاد آوریم ابن سینا چگونه در اوج نابسامانی های سیاسی، پزشکی و فلسفه را به جهانیان عرضه کرد، یا خواجه نصیرالدین طوسی چگونه در دل بحران مغول، نهاد علمی بزرگی چون رصدخانه مراغه را بنا نهاد تا تعادل علم و عمل دوباره زنده شود.

دانشگاه در متن تاریخ ایران

این سنت دیرینه، یعنی پناه بردن به خرد و دانش در هنگامه بحران، در تاریخ ایران ریشه دار است. از روزگاری که اندیشمندان ایرانی با ابتکارات علمی خود کشاورزی و مهندسی را سامان دادند تا دوره هایی که حکیمان و متفکران ایرانی در توسعه فقه، فلسفه و فناوری پیشگام بودند، همواره نهاد علم در هر شکل تاریخی خود سنگ بنای بازآفرینی تعادل اجتماعی و اقتصادی بوده است.

نمونه ای درخشان از این سنت، دوران خواجه نظام الملک طوسی، وزیر مدبر سلجوقیان است؛ او با درایت سیاسی و بهره گیری از خرد علما و دانشمندان، توانست بسیاری از مشکلات زمانه خود را مدیریت کند. بنیان گذاری مدارس نظامیه توسط او، نه تنها به سامان دهی امور آموزشی و تربیت نخبگان انجامید، بلکه الگویی شد برای پیوند سیاست و دانش در جهت رفع بحران ها. این تجربه تاریخی نشان می دهد که هر گاه حاکمان به علم و عالمان اعتماد کرده اند، مسیر تعادل و ثبات هموارتر شده است.

دوره معاصر؛ دعوت به بازگشت علم در مدیریت کشور

هم اکنون، ایران بار دیگر با مجموعه ای از ناترازی ها و چالش ها روبه رو است: ناترازی انرژی و آب، مشکلات اقتصادی و اجتماعی و نیاز به بازسازی زیرساخت ها. در چنین شرایطی، مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، در مراسم اهدای جایزه علامه طباطبایی، از نخبگان و دانشمندان کشور دعوت کرد تا وارد میدان عمل شوند و با توان علمی خود به حل مشکلات کمک کنند. این دعوت، نه تنها بیانگر درک اهمیت دانشگاه و نهاد علم در حل بحران های امروز است، بلکه یادآور همان سنت دیرینه ایرانی است که در بزنگاه های تاریخی، «دانایی» را به مثابه چراغ راه برگزیده است.

دانشگاه؛ معمار تعادل فردا

اگر امروز از ناترازی های اقتصادی و اجتماعی سخن می گوییم، دانشگاه می تواند با تولید دانش، تربیت نیروی متخصص و ارائه راهکارهای علمی، همان "معمار تعادل" باشد. تجربه جهانی نیز نشان می دهد که هیچ کشوری بدون اتکاء به دانشگاه نتوانسته مسیر توسعه پایدار را طی کند. کره جنوبی با سرمایه گذاری بر دانشگاه ها توانست از کشوری بحران زده در دهه ۱۹۶۰ به یکی از اقتصادهای پیشرو آسیایی بدل شود؛ سنگاپور با اعتماد به متخصصان دانشگاهی و بهره گیری از اندیشه های آنان، از بندرگاهی کوچک به قطب تجارت و فناوری جهان رسید؛ و حتی در دوران پساجنگ جهانی دوم، آلمان بازسازی صنعتی و اجتماعی خود را بر پایه ظرفیت علمی دانشگاه ها سامان داد.

برای ایران نیز راهی جز این وجود ندارد. ناترازی های انرژی، آب، اقتصاد و حتی سرمایه اجتماعی، تنها زمانی به توازن بازمی گردد که دانشگاه در متن تصمیم سازی و تصمیم گیری قرار گیرد. این مهم البته جز با اعتماد به اساتید دانشگاه، پژوهشگران و نخبگان علمی محقق نخواهد شد. دانشگاهیان باید از حاشیه به متن فرا خوانده شوند؛ به جای آنکه صرفا نقش مشاوران بی اثر را ایفا کنند، باید در اتاق های فکر و اتاق های تصمیم حضوری واقعی و موثر داشته باشند. اعتماد به دانشگاه، در واقع اعتماد به آینده است؛ آینده ای که در آن ناترازی ها مهار و تعادل پایدار بازآفرینی می شود.

نتیجه گیری

ایران امروز در آستانه تراز آینده ای نوین ایستاده است؛ آینده ای که عبور از ناترازی های اقتصادی، اجتماعی و زیرساختی را نه با آزمون و خطا، بلکه تنها با مدیریت علمی و خرد جمعی می توان رقم زد. تجربه تاریخی این سرزمین نشان می دهد که هر زمان دانش و اندیشه در متن حکمرانی قرار گرفته، مسیر توسعه روشن تر و پایدارتر شده است.

دعوت اخیر رئیس جمهور پزشکیان از دانشمندان، فرصتی تاریخی برای بازگرداندن علم به قلب تصمیم سازی ملی است. این دعوت اگر به یک فرایند ساختاری و نهادمند تبدیل شود، می تواند دانشگاه را از حاشیه به متن بیاورد و آن را به «مغز متفکر حکمرانی نوین» بدل سازد.

دانشگاه، اگر در جایگاه واقعی خود قرار گیرد، صرفا حل کننده بحران های امروز نخواهد بود؛ بلکه معمار تعادل فردا و طراح نقشه راه ایران در جهان چندقطبی آینده خواهد شد. اعتماد به دانشگاهیان در حقیقت اعتماد به آینده ایران است؛ آینده ای که در آن ناترازی ها مهار، امید بازآفرینی و سرمایه اجتماعی بازسازی می شود.

https://irna.ir/xjVm6Y