نقش موثر رسانه های جمعی در جهت دهی به باورها، ارزش ها و نگرش های اجتماعی

دانشگاه پیام نور (همه مراکز) 

رسانه های جمعی به عنوان یکی از نهادهای تاثیرگذار در جوامع مدرن، نقشی فراتر از اطلاع رسانی دارند. آن ها نه تنها بازتاب دهنده واقعیت های اجتماعی اند، بلکه در شکل دهی به باورها، ارزش ها و نگرش های افراد نیز نقش فعالی ایفا می کنند. در عصر دیجیتال، این نقش پیچیده تر و گسترده تر شده است؛ به گونه ای که رسانه ها می توانند گفتمان های اجتماعی را بسازند، تغییر دهند یا حتی کنترل کنند. در این گفتمان رسانه ها به تبیین مفاهیم کلیدی خواهند پرداخت . از جمله آن میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:

 - باورها: برداشت های ذهنی فرد از واقعیت که بر اساس تجربه، آموزش یا تاثیرات اجتماعی شکل می گیرند. - ارزش ها: اصول و معیارهایی که افراد بر اساس آن ها رفتارها و پدیده ها را ارزیابی می کنند (مثل عدالت، آزادی، صداقت). - نگرش ها: حالت های روانی نسبت به موضوعات خاص که شامل مولفه های شناختی، احساسی و رفتاری اند. 

رسانه ها در کنار خانواده و مقوله آموزش ، یکی از نهادهای اصلی جامعه پذیری اند. آن ها از طریق بازنمایی های مکرر، روایت های خاص و انتخاب های خبری، به مخاطب می آموزند که چه چیزی مهم است، چه چیزی درست یا نادرست است، و چگونه باید به مسائل اجتماعی نگاه کرد. رسانه ها ابزار بازتولید سلطه فرهنگی اند ( طبق نظریه گرامشی ) ؛ آن ها ارزش های طبقه حاکم را به گونه ای بازنمایی می کنند که طبیعی و پذیرفتنی جلوه کند. تولیدکنندگان رسانه پیام ها را با معناهای خاصی رمزگذاری می کنند، اما مخاطبان ممکن است آن ها را به صورت ترجیحی، مذاکره ای یا مخالف رمزگشایی کنند ( طبق نظریه رمزگذاری/رمزگشایی ) . رسانه ها نمی گویند مخاطب چگونه فکر کند، بلکه تعیین می کنند درباره چه چیزی فکر کند (نظریه برجسته سازی ) .رسانه ها با انتخاب موضوعات خبری باعث تمرکز بر برخی موضوعات و نادیده گرفتن دیگر موضوعات باعث شکل گیری اولویت های ذهنی مخاطب می شوند. رسانه ها با انتخاب زبان ، سبک خاص و استفاده از واژگان خاص، تصاویر احساسی و روایت های دراماتیک می توانند نگرش مخاطب را تحت تاثیر قرار دهد. رسانه ها با بازنمایی نمادین بصورت نحوه نمایش اقلیت ها، زنان، طبقات اجتماعی یا گروه های سیاسی می توانند ارزش های خاصی را تقویت یا تضعیف کند. رسانه ها با تکنیک تکرار و القا خواهند توانست در قالب تبلیغات، سریال ها یا اخبار باعث تثبیت برخی باورها و ارزش ها شوند.

 با ظهور رسانه های اجتماعی، مخاطب از حالت منفعل به کنش گر تبدیل شده است. اکنون کاربران خود تولیدکننده محتوا هستند و الگوریتم ها نقش مهمی در شکل دهی به تجربه رسانه ای دارند. این تحول باعث شده تاثیر رسانه ها پیچیده تر و چندسویه تر شود. در این خصوص میتوان به نمونه هایی بارز اشاره نمود. همچون: 1- نحوه پوشش خبری مهاجرت در رسانه ها می تواند نگرش عمومی را از همدلی تا ترس تغییر دهد. 2- تبلیغات و سریال ها نقش مهمی در بازتولید یا چالش ارزش های سنتی درباره نقش های جنسیتی دارند.3- رسانه ها می توانند با انتخاب منابع خبری، تحلیل ها و تیترها، باورهای سیاسی مخاطب را شکل دهند یا تقویت کنند. رسانه های جمعی ممکن است به دلایل اقتصادی، سیاسی یا فرهنگی، پیام هایی سوگیرانه تولید کنند. گسترش بی اعتمادی و انتشار اطلاعات نادرست باعث کاهش اعتماد عمومی به رسانه ها شده است.رسانه های جمعی گاهی با تقویت گفتمان های متضاد، باعث شکاف های اجتماعی می شوند. رسانه ها نه تنها بازتاب دهنده واقعیت اند، بلکه در ساختن واقعیت اجتماعی نیز نقش دارند. آن ها می توانند باورها، ارزش ها و نگرش های افراد را شکل دهند، تقویت کنند یا تغییر دهند. درک این نقش، برای تحلیل اجتماعی، تربیت سواد رسانه ای و سیاست گذاری فرهنگی ضروری است.