سلامت روانی و تکنولوژی در جوامع امروزی

تاثیر استفاده از شبکه های اجتماعی و فناوری های نوین بر سلامت روان انسان ها، یکی از موضوعات قابل تامل و پژوهش پذیر در عرصه روانشناسی و علوم اجتماعی تبدیل شده است. با ظهور اینترنت و به ویژه در دو دهه اخیر و گسترش شبکه های اجتماعی، نحوه ارتباط انسان ها با یکدیگر و تعاملات اجتماعی دستخوش تغییرات بنیادین شده است. این تغییرات می توانند به شکل مثبت یا منفی بر روی روان افراد تاثیر بگذارند و درک این اثرات، برای جامعه معاصر از اهمیت بالایی برخوردار است.در ابتدا، ضروری است به این نکته اشاره کنیم که شبکه های اجتماعی ابزارهایی جذاب و چندکاره هستند که به کاربران این امکان را می دهند تا به آسانی با دیگران ارتباط برقرار کنند، نظرات خود را به اشتراک بگذارند و محتوای مختلفی را از سراسر جهان دریافت کنند. اما این جذابیت و سهولت در ارتباط گاهی موجب می شود که افراد ساعات بسیاری را در این بسترها صرف کنند و به تدریج بخشی از زندگی روزمره آن ها به این فضاها منتقل شود. در نتیجه، این وابستگی به شبکه های اجتماعی می تواند منجر به مشکلات روانی نظیر اضطراب، افسردگی و تنهایی شود.مطالعات متنوعی نشان داده اند که استفاده مداوم از شبکه های اجتماعی ممکن است با افزایش احساس تنهایی و انسداد عاطفی همراه باشد. به عنوان مثال، تحقیقیاتی که در دانشگاه کالیفرنیا انجام شده است نشان داده که کاربران فعال شبکه های اجتماعی بیشتر دچار اضطراب و افسردگی می شوند. علت این پدیده را می توان به احساس مقایسه اجتماعی نسبت داد. کاربران همواره در حال مقایسه زندگی خود با دیگران هستند و این مقایسه ها می تواند به احساس ناکامی و عدم رضایت از خود منجر شود. در واقع، تصویری که کاربران از زندگی دیگران مشاهده می کنند، معمولا تصاویری انتخابی و اصلاح شده است که به نوعی نمایشی از یک زندگی ایده آل است. این نابرابری و عدم تطابق با واقعیت می تواند تاثیر منفی عمیقی بر احساسات فردی ایجاد کند و در نهایت روان او را تحت تاثیر قرار دهد.به علاوه، استفاده از شبکه های اجتماعی معمولا با مشکلات خواب و کیفیت زندگی مرتبط است. نور آبی ساطع شده از صفحه نمایش ها موجب اختلال در هورمون ملاتونین در بدن می شود و این امر می تواند منجر به بروز مشکلاتی در خواب و چرخه های خواب و بیداری شود. تحقیقات نشان داده اند که کاربرانی که برای مدت طولانی از این بسترها استفاده می کنند، ممکن است در خواب خود با اختلال مواجه باشند و این عدم خواب کافی به نوبه خود می تواند بر روی سلامت روان و عملکرد روزانه آن ها تاثیر بگذارد.مشکلات اعتیاد به شبکه های اجتماعی همیشه مورد توجه پژوهشگران بوده است. اعتیاد به فضای مجازی می تواند منجر به رفتارهای ناکارآمد و کاهش توانایی افراد در مدیریت زمان و روابط واقعی شود. این پدیده مشکلاتی مانند کاهش انگیزه و تمرکز، افت عملکرد اجتماعی و تحصیلی و حتی تغییرات رفتاری را به دنبال دارد. به عنوان مثال، بسیاری از افراد برای دسترسی به پیغام ها و اعلان ها دائما در حال چک کردن تلفن همراه خود هستند و این امر می تواند توانایی آن ها برای تمرکز بر روی کارها و تعاملات واقعی را تضعیف کند.با این وجود، نمی توان از مزایای شبکه های اجتماعی و تکنولوژی نیز غافل شد. این ابزارها می توانند به عنوان بسترهایی برای ایجاد ارتباطات جدید و گسترش شبکه های اجتماعی عمل کنند. ارتباطات مجازی می تواند به کسانی که در موقعیت های اجتماعی دشواری قرار دارند، نظیر افراد مبتلا به بیماری های جسمی یا روانی، کمک کند تا احساس تنهایی کمتری داشته باشند و از حمایت اجتماعی برخوردار شوند. این افراد ممکن است به راحتی با نمایندگانی از گروه های هم فکر خود در جهان ارتباط برقرار کنند و به تبادل نظر و تجربیات بپردازند.علاوه بر این، در دنیای امروز، فناوری مزایای قابل توجهی را در عرصه سلامت روان فراهم کرده است. اپلیکیشن ها و منابع آنلاین متعددی وجود دارند که می توانند به افراد در شناسایی، مدیریت و درمان مشکلات روانی کمک کنند. این ابزارها به کاربران این امکان را می دهند که به اطلاعات و مشاوره های روانشناختی دسترسی داشته باشند و در مواقع نیاز از تخصص های روانشناسان بهره مند شوند. اپلیکیشن های روانشناسی می توانند فضای امنی برای بیان احساسات و دریافت حمایت فراهم کنند، که می تواند در بهبود سلامت روان بسیار موثر باشد.برای مثال، پژوهش ها نشان می دهند که تاثیرات مثبت استفاده از این ابزارها در تشخیص و درمان افسردگی و اضطراب قابل توجه بوده و می تواند به صورت قابل توجهی به کاهش علائم بیماری کمک کند. همچنین توانمندی در زمینه یادگیری مهارت های جدید و یادگیری فنون مدیریت استرس از طریق محتواهای آموزشی آنلاین و وبینارها نیز از دیگر مزایای این تکنولوژی ها است.باید تاکید شود که تاثیر شبکه های اجتماعی و تکنولوژی بر سلامت روان به نوع استفاده از آن ها، میزان وابستگی و نوع محتوای مصرفی بستگی دارد. به عبارت دیگر، اگرچه این فناوری ها می توانند منجر به بروز مشکلات روانی شوند، اما در عین حال می توانند به عنوان ابزاری موثر در فرآیند بهبود نیز عمل کنند. به همین دلیل، ایجاد تعادل در استفاده از این ابزارها و آگاهی نسبت به اثرات آن ها برای حفظ سلامت روان بسیار اهمیت دارد. در شرایط کنونی، لازم است که اقداماتی برای ارتقاء آگاهی عمومی درباره تاثیرات شبکه های اجتماعی و نقش آن ها در زندگی افراد صورت گیرد. افراد باید توانایی تشخیص و مدیریت این تاثیرات را پیدا کنند و در نتیجه توانمندتر و سالم تر در سوی آینده پیش بروند.