محیط زیست و حکمرانی: ضرورت تلاقی دانش، سیاست و مسئولیت برای توسعه پایدار

محیط زیست و حکمرانی: ضرورت تلاقی دانش، سیاست و مسئولیت برای توسعه پایدار

محیط زیست سالم و پایدار، زیربنای توسعه همه جانبه و کیفیت زندگی انسان هاست. منابع طبیعی مانند آب، هوا، خاک و تنوع زیستی نه تنها منبع تامین نیازهای زیستی بلکه سرمایه های ملی و جهانی برای نسل های حاضر و آینده محسوب می شوند. اما روندهای ناپایدار اقتصادی و فعالیت های انسانی بی رویه، تهدیدی جدی برای این منابع به شمار می روند. از این رو، حفاظت از محیط زیست مستلزم حکمرانی مطلوب، هوشمندانه و مبتنی بر مشارکت همه جانبه است.

حکمرانی محیط زیستی چیست؟
حکمرانی محیط زیستی به معنای فرآیندها و ساختارهایی است که برای تصمیم گیری، سیاست گذاری، اجرا و نظارت بر مسائل محیط زیستی به کار گرفته می شود. این نوع حکمرانی باید شفاف، پاسخگو، مشارکتی و مبتنی بر عدالت باشد تا بتواند تعادل میان توسعه اقتصادی، عدالت اجتماعی و حفاظت از طبیعت را برقرار سازد.

چالش ها و ضرورت ها
در دهه های اخیر، تغییرات اقلیمی، تخریب جنگل ها، آلودگی منابع آبی و خاکی، و کاهش تنوع زیستی چالش های اساسی جهانی شده اند. این بحران ها نشان می دهند که روش های سنتی مدیریت منابع به تنهایی کارآمد نیستند و حکمرانی جدیدی نیاز است که هماهنگی بین بخشی، شفافیت در تصمیم گیری و مشارکت فعال همه ذی نفعان را فراهم کند.

نقش حکمرانی خوب در حفاظت از محیط زیست

• قوانین و مقررات موثر: حکمرانی محیط زیستی نیازمند تدوین قوانین جامع، دقیق و قابل اجراست که حفاظت از منابع طبیعی را تضمین کند و تخلفات را به سرعت و با عدالت پیگیری کند.
• شفافیت و پاسخگویی: سازمان ها و نهادهای مسئول باید در مقابل مردم و محیط زیست پاسخگو باشند و تصمیمات خود را شفاف اعلام کنند تا اعتماد عمومی حفظ شود.
• مشارکت جامعه مدنی: مشارکت فعال مردم، سازمان های غیر دولتی و بخش خصوصی در تصمیم سازی و اجرای برنامه های محیط زیستی، کیفیت حکمرانی را افزایش می دهد و به پایداری بیشتر کمک می کند.
• یکپارچگی بین بخشی: مسایل محیط زیستی پیچیده و فرابخشی اند؛ از این رو، همکاری نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی، هماهنگی در سیاست گذاری ها و منابع باید مورد توجه ویژه باشد.
• استفاده از دانش و فناوری: بهره گیری از داده های علمی، فناوری های نوین و مدیریت دانش برای پایش وضعیت محیط زیست و پیش بینی روندها، از مولفه های کلیدی حکمرانی مدرن است.

حکمرانی محیط زیستی در ایران و جهان
ایران به عنوان کشوری با تنوع اقلیمی و منابع طبیعی فراوان، چالش های خاص خود را دارد؛ از جمله خشک سالی های پی درپی، آلودگی هوا در کلان شهرها، و تخریب جنگل ها. حکمرانی محیط زیستی در ایران نیازمند تقویت ظرفیت های قانونی، نهادی و فرهنگی است تا بتواند سیاست های موثر و پایدار را تدوین و اجرا کند. تجربه کشورهای موفق جهان نشان می دهد که حکمرانی محیط زیستی مبتنی بر مشارکت مردم، حاکمیت قانون، و نوآوری های فناورانه، بهترین مسیر حفظ محیط زیست و تضمین رفاه عمومی است.

نتیجه گیری
محیط زیست و حکمرانی دو عنصر جدایی ناپذیر از توسعه پایدارند. بدون حکمرانی شفاف، عادلانه و مشارکتی، حفاظت از محیط زیست با شکست مواجه خواهد شد و پیامدهای زیان بار آن همه بخش های جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین، ارتقای حکمرانی محیط زیستی باید در صدر اولویت های سیاست گذاران، مدیران و جامعه قرار گیرد تا آینده ای سالم تر، امن تر و عادلانه تر برای همه رقم بخورد.