وظایف ضابط دادگستری در جرایم مشهود و غیر مشهود

از جمله موضوعاتی که در همه کشورها مورد توجه قانونگذاران هست ، آگاهی افراد جامعه نسبت به سلسله مراتب قضایی و تکالیف و وضایف ماموران هر ارگان قضایی است . یکی از این موارد آگاهی از جایگاه و نقش ماموران ضابط دادگستری است . رابطه ماموران قضایی با اعضای جامعه با هدف ایجاد نظم در جامعه و جلوگیری از هرج و مرج و ناهنجاری تنظیم شده است . ضابطان دادگستری نقش و تکالیف متعددی در بررسی جرم و کشف آن دارند . البته بسته به اینکه ضابط در چه مرحله ای از جرم اطلاع می یابد هم در تعیین تکالیف او بسیار مهم است . از این رو در این مقاله به بررسی وظایف ضابط دادگستری به طور کلی ، وضایف ضابط در جرایم مشهود و وظایف ضابط در جرایم غیر مشهود می پردازیم .

” وظایف ضابط دادگستری در قانون مشخص شده است . “

وظایف ضابط دادگستری

در هریک از حالات بالا جرم مشهود در نظر گرفته می شود و ضابط می تواند فورا وارد عمل شوند و آثار و علایم و ادوات جرم را جرم آوری و حفظ کنند و همچنین از فرار کردن متهم جلوگیری کنند . در واقع وظیفه انجام تحقیقات مقدماتی را بر عهده دارند ولی باید بالافاصله موضوع را به دادستان اطلاع دهند . بعد از این موضوع تحت نظر دادسرا انجام می شود .
در این موارد قانون گذار جهت رعایت حال متهم دستور داده است که مراحل تکمیل و ارسال پرونده به مرجع قضایی با سرعت انجام شود به طوری که نمی توان متهم را بازداشت نگه داشت مگر در صورت وجود عذری موجه و یا عدم دسترسی به مقام قضایی ، می توان متهم را تا 24 ساعت در بازداشتگاه نگهداری کرد . بنابراین بازداشت متهم بیش از 24 ساعت بدون اجازه مقام قضایی از مصادیق بازداشت غیر قانونی است . 
بعد از ورود مقام قضایی ، پرونده به او تحویل داده می شود و ضابطان تنها در صورت اجازه او حق مداخله دارند . قضایی است . می توان گفت ضابطان دادگستری کسانی مانند باز پرس ، دادیار هستند . البته این وظایف در جرایم مشهود و جرایم غیر مشهود متفاوت است که در ادامه آن را بیان می کنیم .

وظایف ضابط دادگستری در جرایم مشهود

طبق قانون ، در شرایطی خاص ، ضابط دادگستری می تواند در موارد زیر به اقدام فوری دست بزنند :

در صورتی که جرم در دید و جلو روی ضابطان دادگستری رخ دهد و یا اینکه ضابط بلافاصله در محل وقوع جرم حضور بیابد و یا اینکه ضابط دادگستری آثار وقوع جرم را بلافاصله بعد از وقوع آن مشاهده کند .
در صورتی که دو نفر یا بیشتر یا خود قربانی ، بلافاصله بعد از وقوع جرم ، شخص معینی را به عنوان مرتکب جرم معرفی کند . 
بلافاصله بعد از وقوع جرم ، علائم و آثار واضح با اسباب و ادله جرم در تصرف متهم یافت شود و یا تعلق اسباب و ادله یاد شده به متهم محرز گردد .
متهم بلافاصله پس از وقوع جرم ، قصد فرار داشته باشد یا در حال فرار باشد یا بلافاصله پس از وقوع جرم دستگیر شود .
جرم در منزل یا محل سکنای افراد ، اتفاق افتاده یا در حال وقوع باشد و شخص ساکن در همان حال یا بلافاصله پس از وقوع جرم ، ورود ماموران را به منزل با محل سکنای خود درخواست کند . 
متهم بلافاصله پس از وقوع جرم ، خود را معرف کند و وقوع آن را خبر دهد .
متهم ولگرد باشد و در آن محل نیز سوءشهرت داشته باشد .دادسرا 

ددد ارسداددر هریک از حالات بالا جرم مشهود در نظر گرفته می شود و ضابط می تواند فورا وارد عمل شوند و آثار و علایم و ادوات جرم را جرم آوری و حفظ کنند و همچنین از فرار کردن متهم جلوگیری کنند . در واقع وظیفه انجام تحقیقات مقدماتی را بر عهده دارند ولی باید بالافاصله موضوع را به دادستان اطلاع دهند . بعد از این موضوع تحت نظر انجام می شود .
در این موارد قانون گذار جهت رعایت حال متهم دستور داده است که مراحل تکمیل و ارسال پرونده به مرجع قضایی با سرعت انجام شود به طوری که نمی توان متهم را بازداشت نگه داشت مگر در صورت وجود عذری موجه و یا عدم دسترسی به مقام قضایی ، می توان متهم را تا 24 ساعت در بازداشتگاه نگهداری کرد . بنابراین بازداشت متهم بیش از 24 ساعت بدون اجازه مقام قضایی از مصادیق بازداشت غیر قانونی است . 
بعد از ورود مقام قضایی ، پرونده به او تحویل داده می شود و ضابطان تنها در صورت اجازه او حق مداخله دارند .

” با تحویل پرونده به دادسرا ، ضابط دادگستری تنها با اجازه دادستان حق مداخله دارد . “

وظایف ضابط دادگستری در جرایم غیر مشهود

به جز در مواردی که در بالا تحت عنوان جرم مشهود گفته شد ، سایر موارد شامل جرم غیر مشهود است . ضابطین دادگستری در جرایم غیر مشهود از اختیاراتی که در جرایم مشهود برای کشف جرم و تعقیب متهم دارند برخوردار نیستند . در واقع وظیفه ضابط دادگستری در جرایم غیر مشهود این است که باید به محض اطلاع از جرم این موضوع را بررسی کند که آیا رسیدگی به پرونده در حیطه وظایف آنها هست یا خیر و اگر مربوط به مرجع دیگری باشد ، پرونده را به آنجا منتقل می کند و اگر در حیطه وظایف خودش بود مراحل رسیدگی به جرم را طی کند .