حکمرانی ایران در منطقه از منظر حقوق عمومی نقشی فراتر از مرزها؛ نگاه حقوقی به جایگاه ایران در نظم منطقه ای

حکمرانی ایران در منطقه از منظر حقوق عمومی

نقشی فراتر از مرزها؛ نگاه حقوقی به جایگاه ایران در نظم منطقه ای

در دنیای امروز، حکمرانی تنها محدود به قلمرو ملی کشورها نیست؛ بلکه تعاملات منطقه ای، همکاری های فراملی، و مسئولیت های متقابل میان دولت ها، بعد تازه ای به مفهوم حکمرانی افزوده اند. در این میان، جمهوری اسلامی ایران با پشتوانه ای تاریخی، تمدنی و فرهنگی، همواره نقشی مهم و تاثیرگذار در تحولات منطقه ای ایفا کرده است. بررسی این نقش از منظر حقوق عمومی، فرصتی فراهم می آورد تا ابعاد گوناگون مسئولیت های منطقه ای ایران با نگاهی حقوق محور بازخوانی شود.

حقوق عمومی و الزامات حکمرانی منطقه ای

در ادبیات حقوق عمومی، حکمرانی به مجموعه ای از سازوکارها برای اداره امور عمومی بر اساس اصولی مانند شفافیت، مشارکت، پاسخ گویی و عدالت اطلاق می شود. هنگامی که این اصول به سطح روابط منطقه ای گسترش می یابند، کشورها نه تنها مسئول سیاست گذاری داخلی خود هستند، بلکه باید آثار اقدامات فرامرزی شان را نیز در نظر بگیرند.

حضور فعال ایران در منطقه، از جمله در حوزه های فرهنگی، امنیتی و اقتصادی، از این زاویه می تواند به مثابه نوعی حکمرانی منطقه ای در نظر گرفته شود؛ حکمرانی ای که نیازمند توجه همزمان به مشروعیت، مسئولیت پذیری و استفاده هوشمندانه از ظرفیت های نرم قدرت است.

مشروعیت و سرمایه اجتماعی در سطح منطقه ای

مشروعیت، از مفاهیم بنیادین در حقوق عمومی، زمانی در عرصه منطقه ای معنا می یابد که عملکرد یک کشور در نگاه مردم و نخبگان سایر کشورها نیز مقبول و موثر باشد. ایران در کنار تلاش های سیاسی و امنیتی، همواره کوشیده است با بهره گیری از پیوندهای دینی، زبانی و فرهنگی، ارتباط خود را با ملت های منطقه مستحکم کند.

تقویت این پیوندها، مستلزم اعتمادسازی، احترام متقابل و پرهیز از هرگونه نگاه یک سویه است؛ چراکه اعتماد عمومی در سطح منطقه ای، سرمایه ای استراتژیک برای تداوم و تعمیق حکمرانی موثر و باثبات محسوب می شود.

پاسخ گویی فرامنطقه ای: گامی به سوی تعامل پایدار

پاسخ گویی، از دیگر اصول کلیدی حقوق عمومی، در روابط منطقه ای نیز جایگاه ویژه ای دارد. هرگاه سیاست یا کنشی از سوی یک کشور بر وضعیت دیگر کشورها تاثیرگذار باشد، انتظار پاسخ گویی و شفاف سازی نیز به طور طبیعی پدید می آید.

ایران در مسیر تثبیت نقش خود در منطقه، می تواند با تقویت گفتمان شفاف سازی، گفت وگو و تبیین اهداف و رویکردهای خود، سطح تعاملات را از وضعیت صرفا سیاسی و امنیتی به حوزه های انسانی تر و اجتماعی تر گسترش دهد؛ این امر، نه تنها به افزایش درک متقابل کمک می کند، بلکه تصویر حقوقی و دیپلماتیک کشور را در سطح افکار عمومی منطقه بهبود می بخشد.

ظرفیت های قدرت نرم؛ پشتوانه ای برای حکمرانی منطقه ای

ایران برخوردار از گنجینه ای غنی در حوزه قدرت نرم است: ادبیات و هنر ایرانی، میراث دینی مشترک با کشورهای همسایه، مراکز علمی و دانشگاهی، و شبکه های رسانه ای تاثیرگذار، همگی ابزارهایی مهم برای تقویت حکمرانی منطقه ای از نوع فرهنگی و مردمی هستند.

تمرکز بر این ظرفیت ها، به جای تکیه صرف بر مولفه های سخت افزاری، رویکردی پایدارتر، کم هزینه تر و پذیرفتنی تر برای تعامل منطقه ای فراهم می سازد. قدرت نرم، زمانی موثر است که با احترام به حقوق دیگر ملت ها و ترجیح همکاری بر تقابل همراه باشد.

جمع بندی: بازخوانی نقش ایران در منطقه از منظر حقوق عمومی

جمهوری اسلامی ایران در مسیر ایفای نقش موثر در منطقه، اگر نگاه خود را بیش از پیش با اصول حقوق عمومی همسو کند، می تواند الگویی نوین از حکمرانی منطقه ای بر پایه همکاری، احترام متقابل و مشارکت فرهنگی ارائه دهد. در این مسیر، بازنگری در سیاست های منطقه ای با توجه به الزامات شفافیت، پاسخ گویی، و پیوند با ملت ها نه تنها تقویت کننده منافع ملی است، بلکه زمینه ساز ارتقاء اعتبار و نقش آفرینی کشور در نظم نوین منطقه ای نیز خواهد بود.