روش های تدریس مبتنی بر تعامل و نقش آن در آموزش ابتدایی

مقدمه 

امروزه تقریبا تمام صاحبنظران و تحلیلگران آموزش و پرورش به این نتیجه رسیده اند که رویکرد سخنرانی وغیرفعال در تعلیم و تربیت و به ویژه آموزش ابتدایی جای چندانی ندارد و بایستی جای خود را به رویکردهای فعالانه و خلاقانه بدهد تا دانش آموزان در فضایی فعال و به دور از انفعال و با رویکردها و ایده های خلاقانه و مبتکرانه پرورش یابند.

روش های تدریس در این زمینه نقش بسیار مهمی ایفا می کنند و جایگاه مهمی در نحوه تعلیم و تربیت و چگونگی رسیدن به اهداف مشخص شده آموزشی و تربیتی دارند.

روش های تدریس

روش های تدریس مجموعه ای از فعالیت هایی هستند که در راه رسیدن به اهداف آموزشی و پرورشی از پیش مشخص شده صورت می پذیرند و ابزاری هستند که معلم و متعلم یا مربی و متربی را در رسیدن به این اهداف یاری می کنند.

روش های تدریس به چند دسته کلی تقسیم می شوند که یکی از دسته ها، روش های تدریس مبتنی بر تعامل هستند.

 موضوعی که در این نوشتار می خواهیم به آن بپردازیم، روش های تدریس مبتنی بر تعامل و نقش این روش ها در آموزش ابتدایی است.

روش های تدریس مبتنی بر تعامل

روش های تدریس مبتنی بر تعامل روش ها و رویکردهایی هستند که به دور از سخنرانی صرف معلم و انتقال منفعلانه اطلاعات به ذهن دانش آموز، فضایی فراهم می نمایند تا دانش آموزان به طور فعال و با تعامل میان یکدیگر و همچنین تعامل میان سه ضلع اصلی مثلث یادگیری(معلم، دانش آموز و محتوا) به فهم و درک درست و مطلوب برسند و یادگیری بر اساس تعامل و فعالیت صورت بگیرد نه براساس انتقال اطلاعات خام به ذهن دانش آموز و حفظ طوطی وار مطالب که پس از مدتی به فراموشی سپرده شود.

در ادامه به برخی از روش های تدریس مبتنی بر تعامل اشاره می کنیم.

روش تدریس پرسش و پاسخ 

این روش همانطور که از نامش پیداست مبتنی بر پرسش و پاسخ میان معلم و دانش آموز یا میان دانش آموزان با یکدیگر است و به این صورت است که دانش آموزان با پرسش و پاسخ از یکدیگر می توانند به شاخه های جدیدی از یک موضوع برسند و این اتفاق منجر به تحریک و تقویت حس کنجکاوی در دانش آموزان می شود و این اتفاق معمولا با هدایت و راهنمایی معلم شکل می گیرد که جهت دهی معلم در این موضوع بسیار مهم و هدایت کننده است و می تواند راهگشا باشد.

ویژگی این روش این است که با پرسش و پاسخ هایی که میان معلم و دانش آموزان یا میان دانش آموزان با یکدیگر اتفاق می افتد، تعامل فعالانه ای میان دو طرف صورت می گیرد که منجر به بارش فکری و تبادل اطلاعات می شود و همین موضوع سرآغازی است برای رسیدن به دروازه های جدیدی از موضوع موردنظر که بر افزایش دانش و آگاهی دو طرف و ایجاد یادگیری و خلاقیت منجر خواهد شد. 

روش تدریس بحث گروهی

 در این روش، معلم دانش آموزان را گروه بندی کرده و به انتخاب سرگروه و مشخص نمودن قوانین و اعلام آن ها به دانش آموزان می پردازد.

در ادامه معلم، موضوعی را مشخص می کند و سپس به دانش آموزان فرصت می دهد تا در گروه به بحث و تبادل نظر بپردازند و به نتایجی دست یابند و در نهایت از بحث ها و تبادل نظرهای صورت گرفته، نتیجه گیری و ارزیابی انجام می گیرد.

این روش نیز مشابه روش پرسش و پاسخ است اما با این تفاوت که در روش پرسش و پاسخ خود معلم نیز گاهی در فرآیند شرکت می کند و گاهی هم به عنوان راهبر و هدایت کننده است اما در این روش معلم صرفا از دور نظاره می کند و در مواقع لازم به هدایت و جهت دهی می پردازد.

روش تدریس ایفای نقش

در این روش تعدادی از دانش آموزان با توجه به سناریویی که معلم آماده می کند، هرکدام نقشی را انتخاب می کنند و با مشارکت و همکاری یکدیگر و هرکدام با ایفای نقش خود یک نمایشی را ارائه و اجرا می نمایند.

این روش به این دلیل حائز اهمیت و قابل توجه است که دانش اموز می تواند آنچه را که آموخته است، در دنیای بیرونی به نمایش درآورد و صرفا در حد دانسته های ذهنی نگه ندارد.

روش تدریس یادگیری مشارکتی

این روش به این شکل است که معلم دانش آموز را در گروه هایی تقسیم بندی می کند به نحوی که هر گروه ترکیبی از دانش آموزان قوی، متوسط و ضعیف باشد و سپس دانش آموزان در گروه ها، فعالیت ها را به صورت مشارکتی و گروهی انجام می دهند و نمرات و امتیازهایی هم که از انجام فعالیت ها می گیرند شامل تمام اعضای گروه میباشد.

نکته جالب توجه این روش این است که حس مشارکت دانش آموزان با انجام این کار تقویت می شود و همچنین بر روابط اجتماعی دانش آموزان و حضور فعالانه آن ها در جامعه نیز کمک می نماید. 

نتیجه گیری

روش های تدریس مبتنی بر تعامل همانطور که از نامشان پیداست، براساس تعامل هستند و این تعامل گاهی میان معلم با دانش آموزان و گاهی نیز میان دانش آموزان با یکدیگر است.

موضوعی که در روش های تدریس مبتنی بر تعامل بسیار به چشم می خورد و قابل توجه است، این است که در این روش ها، موضوع هم آموزی به شدت نمود دارد و دانش آموزان با توجه به تعاملی که با همدیگر در انجام فعالیت های درسی دارند، به نوعی با همدیگر و با مشارکت هم می آموزند و همین اتفاق موجب ایجاد فرصت های یادگیری برابر می شود.