غزه، محاصره ای برخلاف همه قواعد حقوقی

غزه، محاصره ای برخلاف همه قواعد حقوقی

در میان بحران های جاری در جهان، وضعیت مردم نوار غزه نمادی روشن از شکست نظام بین الملل در حفاظت از حقوق بشر و ارزش های بشردوستانه است. آنچه در غزه رخ می دهد، نه صرفا یک درگیری نظامی یا بحران منطقه ای، بلکه نمونه ای آشکار از نقض فاحش و سیستماتیک اصول حقوق بین الملل بشردوستانه و قواعد بنیادین حقوق بشر است؛ نقض هایی که با سکوت یا بی تفاوتی بسیاری از دولت ها همراه شده و مشروعیت نظام حقوقی جهانی را زیر سوال برده است.

مطابق کنوانسیون چهارم ژنو و پروتکل های الحاقی، رژیم اشغالگر، صرف نظر از ادعاهای سیاسی، مکلف به حفاظت از جان، کرامت و حداقل نیازهای معیشتی غیرنظامیان است. محاصره ی غزه، که با محدودیت شدید دسترسی به آب، غذا، دارو و زیرساخت های حیاتی همراه است، مصداق «مجازات جمعی» و ممنوع شده تحت ماده ۳ کنوانسیون های ژنو و حقوق عرفی بین الملل است.

افزون بر آن، حمله به مراکز درمانی، مدارس، اماکن عبادی و زیرساخت های غیرنظامی، نقض اصل تناسب، تمایز و ضرورت نظامی در حقوق مخاصمات مسلحانه محسوب می شود. در این میان، سکوت یا حمایت عملی برخی دولت ها، به ویژه از طریق تامین تسلیحات و پشتیبانی دیپلماتیک، آنان را ذیل اصول مسئولیت بین المللی دولت ها (Draft Articles on State Responsibility) شریک جرم در این نقض ها می سازد.

بر اساس اصل «عدم بی طرفی در قبال جنایت» (duty to ensure respect)، همه دولت ها – اعم از طرف درگیری یا نه – موظف اند نه تنها خود از نقض تعهدات بشردوستانه خودداری کنند، بلکه اقدامات لازم را برای توقف چنین جرایمی توسط دیگر کشورها نیز اتخاذ نمایند. این اصل که در رای معروف دیوان بین المللی دادگستری در پرونده «بوسنی علیه صربستان» نیز تاکید شده، بار مسئولیتی مضاعف بر دوش دولت هایی می گذارد که صرفا نظاره گر هستند.

در قبال این نقض های بی وقفه، نهادهای مدنی، دادگاه های بین المللی، و دولت های مستقل باید سازوکارهای حقوقی لازم را فعال کنند؛ از جمله:

• تشکیل کمیته های حقیقت یاب مستقل؛
• پیگیری حقوقی در دیوان کیفری بین المللی (ICC)؛
• بهره گیری از ظرفیت ماده ۹۴ منشور سازمان ملل در خصوص اقدام دسته جمعی؛
• قطع روابط یا تحریم هدفمند ناقضان جدی حقوق بشر.

نباید فراموش کرد که حقوق بین الملل، اگر در برابر جنایت سکوت کند یا اجرای آن صرفا تابع منافع سیاسی قدرت های جهانی باشد، از فلسفه ی وجودی خود تهی می شود. فریاد مظلومیت مردم غزه، آزمون صداقت جامعه جهانی در وفاداری به اصول حقوقی است که سال ها برای تدوین و نهادینه سازی آن هزینه شده است.

اکنون نه تنها یک ملت، بلکه حیثیت قانون بین المللی در خطر است.