رسانه ها و بحران اعتماد عمومی ؛ بازتاب حقیقت یا بازتولید تردید؟
در عصر ارتباطات، رسانه ها نه تنها ابزار اطلاع رسانی اند، بلکه نقش کلیدی در شکل دهی افکار عمومی، انسجام اجتماعی و مشروعیت نهادهای سیاسی ایفا می کنند. با این حال، در سال های اخیر، شاهد کاهش چشمگیر اعتماد عمومی به رسانه های رسمی و حتی برخی رسانه های اجتماعی بوده ایم. این بحران اعتماد، پیامدهای گسترده ای برای جامعه، سیاست و فرهنگ دارد. ریشه های بحران اعتماد بحران اعتماد عمومی به رسانه ها، دلایل متعددی دارد که می توان آن ها را در دو دسته درون رسانه ای و برون رسانه ای بررسی کرد:
عوامل درون رسانه ای: رسانه هایی که به جای بازتاب واقعیت، در خدمت جناح خاصی قرار می گیرند، اعتماد مخاطب را از دست می دهند.در بحران هایی مانند سقوط هواپیمای اوکراینی یا حادثه متروپل، تاخیر در انتشار اطلاعات ، موجب بی اعتمادی شد. انتشار اخبار نادرست یا اغراق آمیز، مخاطب را به سمت رسانه های جایگزین ( بعضا مغرض ) سوق می دهد.
عوامل برون رسانه ای: وابستگی رسانه ها به نهادهای قدرت، استقلال حرفه ای را تضعیف می کند. سیاست زدگی و سانسور اطلاعات حذف صداهای مخالف و نادیده گرفتن تنوع اجتماعی، شکاف میان رسانه و جامعه را عمیق تر می کند. پیامدهای اجتماعی و فرهنگی بحران اعتماد به رسانه ها، تنها یک مسئله ارتباطی نیست؛ بلکه پیامدهایی جدی برای سلامت روانی، انسجام اجتماعی و مشارکت مدنی دارد. مخاطبان برای دریافت اطلاعات، به منابعی مانند تلگرام، اینستاگرام یا رسانه های خارجی روی می آورند( امکان صحت سنجی اخبار وجود ندارد) . در شرایط بحرانی، نبود اطلاعات معتبر و قابل اعتماد، تصمیم گیری صحیح را دشوار می سازد و می تواند به نافرمانی مدنی منجر شود. بی اعتمادی به رسانه ها، به بی اعتمادی به نظام سیاسی و نهادهای رسمی نیز سرایت می کند.
راهکارهای بازسازی اعتماد برای عبور از این بحران: رسانه ها باید به بازنگری جدی در سیاست های خبری و اخلاق حرفه ای خود باید به برخی اقدامات بپردازند . احترام به حریم خصوصی و مسئولیت پذیری اجتماعی باید در اولویت قرار گیرد. رسانه ها باید بتوانند بدون دخالت نهادهای قدرت، به وظیفه اطلاع رسانی خود عمل کنند. تولید محتوا باید با درک دقیق از دغدغه های مردم و واقعیت های زیسته آنان انجام شود، نه بر اساس دستورالعمل های رسمی. رسانه ها باید بستری برای شنیدن صداهای متنوع و بازتاب تنوع فرهنگی و اجتماعی باشند، نه ابزار حذف و انکار.
رسانه ها می توانند نگهبان دموکراسی و ضامن اعتماد عمومی باشند، اگر به اصول اخلاقی، استقلال حرفه ای و نیازهای واقعی جامعه پایبند باشند. بازسازی اعتماد عمومی، نه با تبلیغات و بزک ظاهری، بلکه با صداقت، شفافیت و گفت وگوی واقعی ممکن است. در جهانی پر از تردید، رسانه ای که حقیقت را روایت کند، می تواند پناهگاه امید باشد.