علم محقق و رحمت مقید

[غلامحسین ابراهیمی دینانی]

در آیه شریفه قرآن آمده است: « کتب ربکم علی نفسه الرحمه – الانعام/54» چون خداوند ایجاب رحمت کرد آفریدگان از رحمت او بهرمند شدند. در یکی دیگر از آیات قرآن آمده است: « فساکتبها للذین یتقون – الاعراف/156» در این آیه نیز به رحمت واسعه و گسترده ی حق تبارک و تعالی اشاره شده که اهل تقوی از آن بهره مند می شوند. و در آن نوعی تقیید بعد از اطلاق مطرح شده است. در هر یک از این دو آیه، ایجاب رحمت که با دو کلمه ی « کتب » و «اکتب» مطرح شده به خود حق تبارک و تعالی مربوط می گردد. در آیه اول، ایجاب رحمت به خود حق تبارک و تعالی منسوب شده و مطلق است و در آیه ی دوم این ایجاب رحمت در ارتباط با اهل تقوی مطرح شده و به صورت مقید درآمده است و در اینجا است که مساله ی مهم و اساسی «مطلق و مقید» پیش می آید که ارتباط میان آنها بسیار ظریف و دقیق و قابل تامل است. (1)

***

[یزدانپناه عسکری]

ایجاب رحمتی که مقید به قید تقوی می باشد، قید انسان به خودآگاهی از خویش و رنگ دوباره نعمت درک جهان پیرامون بر دل است. خودآگاهی وتزکیه نفس به تقوی و پرهیز و ایمان به گاه خبر خواستن است. علم محقق شبه دور زیسته و ادراک انسان است.

________________

1 – دفتر عقل و آیت عشق، جلد سوم، غلامحسین ابراهیمی دینانی، تهران: انتشارات طرح نو چاپ دوم 1389 صفحه 264

الانعام/ 54 : و اذا جاءک الذین یومنون بآیاتنا فقل سلام علیکم کتب ربکم علی نفسه الرحمه انه من عمل منکم سوءا بجهاله ثم تاب من بعده و اصلح فانه غفور رحیم

الاعراف/156 : و اکتب لنا فی هذه الدنیا حسنه و فی الآخره انا هدنا الیک قال عذابی اصیب به من اشاء و رحمتی وسعت کل شیء فساکتبها للذین یتقون و یوتون الزکاه و الذین هم بآیاتنا یومنون

- محی الدین بن عربی : «کل هذا الفن من العلم الالهی، اذ کنت لا تعلمه الا من نفسک و لا تعلم نفسک الا منه، فهو یشبه الدور و لا دور، بل هو علم محقق(الحکیم الترمذی، ختم الاولیاء، 1جلد، مهد الآداب الشرقیه - بیروت، چاپ: دوم، 1422 ق. صفحه 142 ؛ محیی الدین بن عربی، الفتوحات المکیه (اربع مجلدات)، 4جلد، دار الصادر - بیروت، چاپ: اول، ج2 ؛ صفحه 142)»