شهر برای مردم؛ نقش تسهیلگران در احیای سرمایه اجتماعی شهری

شهر برای مردم؛ نقش تسهیلگران در احیای سرمایه اجتماعی شهری

در سال های اخیر، با پیچیده تر شدن مسائل شهری و گسترش فاصله میان سیاست گذاران و شهروندان، مفهوم تسهیلگری اجتماع محور به عنوان یک راهبرد نوین برای مشارکت پذیر کردن شهرها و بازآفرینی سرمایه اجتماعی در کانون توجه قرار گرفته است. شهر دیگر صرفا مجموعه ای از ساختمان ها و خیابان ها نیست، بلکه شبکه ای زنده از ارتباطات انسانی است که بدون اعتماد، تعامل و مشارکت، دچار فرسایش اجتماعی می شود.

تسهیلگر اجتماعی فرد یا نهادی است که با مهارت های ارتباطی، شناخت بومی و توان پیونددهی، نقش واسطی میان نهادهای حاکمیتی و مردم ایفا می کند. او نه سخنگوی دولت است و نه وکیل مردم، بلکه کنشگری است که زمینه گفت وگو، درک متقابل، طرح مسائل واقعی و دستیابی به راه حل های مشارکتی را فراهم می سازد.

در شهرهایی که با چالش هایی چون حاشیه نشینی، مهاجرت، بی اعتمادی عمومی، یا ناکارآمدی نهادی مواجه اند، حضور تسهیلگران اجتماعی می تواند پیوندهای گسسته را ترمیم کند. تسهیلگران با حضور در محله ها، شناسایی کنشگران محلی، فعال سازی ظرفیت های خاموش و انتقال مطالبات به نهادهای رسمی، زمینه ساز احیای سرمایه اجتماعی می شوند؛ همان سرمایه ای که اساس هر توسعه پایدار شهری است.

متاسفانه در بسیاری از برنامه های توسعه شهری، رویکرد بالا به پایین و نگاه فن سالارانه، جایی برای نقش مردم و ارتباط افقی میان ذی نفعان باقی نگذاشته است. در چنین شرایطی، تسهیلگری نه یک ابزار انتخابی، بلکه ضرورتی اجتماعی است. اگر شهر را برای مردم و با مردم می خواهیم، باید برای تربیت، جذب و نهادینه سازی نقش تسهیلگران در سطوح مختلف تصمیم گیری شهری برنامه ریزی کنیم.

بازآفرینی شهری، عدالت فضایی، تاب آوری اجتماعی و حتی کاهش تعارضات محلی، بدون احیای سرمایه اجتماعی ممکن نیست. و این احیا، بدون تسهیلگرانی که صدای بی صدایان را به گوش مدیران شهری برسانند، تنها در حد شعار باقی می ماند.