نگاهی به سازگاری های غدد درون ریز در ورزش های استقامتی: از تنظیم گلوکز تا ارتقاء عملکرد ورزشی
ورزش های استقامتی به عنوان یکی از موثرترین شیوه های تمرینی برای بهبود ظرفیت های فیزیکی و ارتقاء سلامت متابولیکی بدن شناخته می شوند. این نوع فعالیت ها که با شدت متوسط و در مدت زمان طولانی انجام می گیرند، فشار قابل توجهی بر سیستم های فیزیولوژیکی و به ویژه دستگاه غدد درون ریز وارد می کنند. در این میان، شناخت سازوکارهای هورمونی درگیر در متابولیسم گلوکز و چگونگی پاسخ آن ها به فعالیت های بدنی استقامتی، می تواند نقش موثری در بهینه سازی عملکرد ورزشی و پیشگیری از اختلالات متابولیکی ایفا کند.
در مقاله ای مروری که توسط پژوهشگران دانشگاه آزاد اسلامی (واحدهای پرند و زنجان) منتشر شده است، به تحلیل دقیق پاسخ هورمون های کلیدی مانند انسولین، گلوکاگون و کاتکول آمین ها در برابر تمرینات استقامتی پرداخته شده است. این مطالعه نشان می دهد که تمرینات استقامتی موجب کاهش ترشح انسولین، و در مقابل افزایش ترشح گلوکاگون و کاتکول آمین ها می شوند. این تغییرات هورمونی سبب تسهیل استفاده از گلوکز در بافت های فعال، حفظ هموستاز گلوکز و تامین انرژی پایدار در طول ورزش می گردد.
انسولین به عنوان هورمون تنظیم کننده گلوکز، در طول تمرینات استقامتی کاهش می یابد که این امر با افزایش حساسیت بافت های بدن به آن همراه است. این واکنش تطبیقی موجب می شود که عضلات فعال بتوانند با مصرف بهینه گلوکز، کارایی بالاتری در انجام تمرینات داشته باشند. از سوی دیگر، گلوکاگون با تحریک فرآیند گلیکوژنولیز در کبد، به تامین مستمر گلوکز خون در شرایط کاهش ذخایر عضلانی کمک می کند. همچنین کاتکول آمین ها (اپی نفرین و نوراپی نفرین)، ضمن تحریک گلیکوژنولیز و لیپولیز، نقش مهمی در مهار ترشح انسولین ایفا می کنند که از افت ناگهانی قند خون جلوگیری می نماید.
این سازگاری ها نه تنها در حفظ عملکرد بهینه بدن حین فعالیت های استقامتی اهمیت دارند، بلکه پاسخ های هورمونی را نیز متناسب با سطح آمادگی جسمانی، جنسیت و شرایط محیطی تعدیل می کنند. برای مثال، افراد با آمادگی جسمانی بالاتر معمولا پاسخ های هورمونی پایدارتری دارند و در شرایطی مانند گرما یا ارتفاع، ترشح هورمون های درون ریز برای جبران فشار محیطی شدت می گیرد.
از منظر عملی، یافته های این مطالعه می تواند راهگشای طراحی برنامه های تمرینی هدفمند برای ورزشکاران حرفه ای، مبتدیان، سالمندان یا حتی بیماران متابولیکی باشد. در عین حال، نویسندگان تاکید می کنند که برای درک دقیق تر تعاملات پیچیده هورمونی در شرایط مختلف، انجام پژوهش های طولی و چندمتغیره آتی ضروری است.