نقش شوراهای اسلامی در تحقق حقوق شهروندی
نقش شوراهای اسلامی در تحقق حقوق شهروندی
در ساختار حکمرانی جمهوری اسلامی ایران، شوراهای اسلامی شهر و روستا یکی از مهم ترین نهادهای منتخب مردمی برای تحقق مردم سالاری در سطح محلی به شمار می روند. این شوراها که با رای مستقیم مردم انتخاب می شوند، بر اساس قانون اساسی و قوانین عادی، نقش نظارت، مشاوره و تصمیم گیری در امور شهری را ایفا می کنند. از این رو، می توان آن ها را یکی از بازیگران کلیدی در تحقق عملی حقوق شهروندی دانست؛ حقوقی که شامل مشارکت در اداره امور، دسترسی به اطلاعات، عدالت در توزیع خدمات شهری، و حق نظارت بر عملکرد مدیران محلی است.
با وجود این ظرفیت حقوقی و ساختاری، شواهد تجربی و بررسی های میدانی نشان می دهد که شوراهای اسلامی در عمل نتوانسته اند نقش مطلوب خود را در این زمینه ایفا کنند. ضعف در تخصص و آموزش اعضا، فقدان شفافیت در عملکرد، وابستگی بیش از حد به نهادهای سیاسی و اجرایی، و نبود سامانه های مشارکت واقعی شهروندان، از جمله موانعی است که باعث کاهش کارآمدی شوراها در تحقق حقوق شهروندی شده است.
تقویت جایگاه شوراها در این حوزه مستلزم مجموعه ای از اصلاحات هم زمان است: از آموزش نظام مند اعضا در حوزه حقوق شهروندی و حکمرانی شهری گرفته تا تدوین آیین نامه های اجرایی برای شفاف سازی و پاسخگویی، و ایجاد سازوکارهای مشارکت مستقیم مردم در جلسات و فرآیندهای تصمیم گیری. تنها در سایه چنین اصلاحاتی است که شوراهای اسلامی می توانند از قالبی نمادین خارج شده و به نهادی واقعی در خدمت مردم و حافظ حقوق آنان تبدیل شوند.
در نهایت، توجه به شوراها به عنوان نهادهای ریشه دار در مردم سالاری محلی، نه تنها پاسخی به مطالبات شهروندان است، بلکه تضمینی برای تحقق عدالت شهری، توسعه متوازن و اعتماد عمومی به نظام مدیریت شهری خواهد بود.