سیر تحول هویت رسانه ها در عصر دیجیتال

دانشگاه پیام نور (همه مراکز) 

 با ظهور فناوری های نوین ارتباطی، به ویژه اینترنت و شبکه های اجتماعی، رسانه ها دچار دگرگونی بنیادین شده اند. این تحول نه تنها در ساختار و شیوه تولید محتوا، بلکه در هویت رسانه ای نیز تاثیرات عمیقی گذاشته است. رسانه ها دیگر تنها ابزار انتقال پیام نیستند؛ بلکه به بستری برای شکل گیری، بازتعریف و حتی بازسازی هویت های فردی و جمعی تبدیل شده اند. رسانه های سنتی مانند تلویزیون، رادیو و روزنامه ها، ساختاری یک سویه داشتند؛ تولید محتوا در دست نهادهای خاص بود و مخاطب صرفا دریافت کننده بود. در رسانه های دیجیتال، مخاطب به تولیدکننده محتوا تبدیل شده و تعامل دوسویه شکل گرفته است. این تغییر، هویت رسانه را از «فرستنده رسمی» به «پلتفرم مشارکتی» تبدیل کرده است. ظهور رسانه های اجتماعی و هویت چندلایه ، پلتفرم هایی مانند اینستاگرام، توییتر، یوتیوب و تیک تاک، به افراد امکان داده اند تا هویت خود را به صورت عمومی بازنمایی کنند. رسانه ها دیگر فقط بازتاب دهنده واقعیت نیستند؛ بلکه در ساختن واقعیت و هویت نقش دارند. کاربران با تولید محتوا، انتخاب تصاویر، و تعاملات آنلاین، هویت خود را به صورت «پروژه ای هنری» بازسازی می کنند. داده محوری و الگوریتم ها در شکل دهی هویت رسانه ای با شخصی سازی محتوا، «حباب های فیلترشده» ایجاد می کنند که هویت رسانه ای را محدود و جهت دار می سازند. رسانه ها برای دیده شدن، مجبورند با الگوریتم ها هم راستا شوند؛ این موضوع استقلال رسانه ای را تهدید می کند. داده های رفتاری کاربران، به ابزارهایی برای هدایت محتوا و شکل دهی به هویت رسانه تبدیل شده اند. رسانه های دیجیتال مرزهای جغرافیایی را شکسته اند و هویت رسانه ای را به پدیده ای جهانی تبدیل کرده اند. فرهنگ های محلی در معرض خطر همگن سازی و از دست دادن اصالت قرار گرفته اند. در عین حال، رسانه ها می توانند بستری برای معرفی و حفظ فرهنگ های بومی باشند، اگر به درستی مدیریت شوند. بسیاری از رسانه ها برای جذب مخاطب، به تولید محتوای سطحی، احساسی و تجاری سازی شده روی آورده اند. این روند باعث شده هویت رسانه ای از عمق معنایی فاصله بگیرد و به «برند» تبدیل شود. رسانه ها به جای بازتاب واقعیت، گاهی صرفا به دنبال «ترند شدن» هستند. با گسترش رسانه های دیجیتال، مسئولیت اخلاقی رسانه ها نیز پیچیده تر شده است. حفظ حریم خصوصی، پرهیز از انتشار اطلاعات نادرست، و رعایت انصاف در بازنمایی افراد و گروه ها از اصول ضروری هستند. رسانه ها باید میان آزادی بیان و مسئولیت اجتماعی تعادل برقرار کنند. تحول هویت رسانه ها در دوران دیجیتال، فرآیندی چندلایه و پیچیده است که هم فرصت های بی نظیری برای مشارکت، آزادی بیان و تنوع فرهنگی فراهم کرده، و هم چالش هایی جدی در زمینه اخلاق، استقلال و اصالت به همراه داشته است. رسانه ها در عصر دیجیتال، دیگر فقط ابزار نیستند؛ بلکه خود به بازیگران فعال در شکل دهی به هویت فردی و جمعی تبدیل شده اند. مدیریت هوشمندانه این تحول، نیازمند بازنگری در چارچوب های حقوقی، فرهنگی و فناوری است.