ضرورت رعایت اخلاق در زمینه فعالیت رسانه ها
رسانه ها به عنوان یکی از موثرترین ابزارهای شکل دهی به افکار عمومی، نقش حیاتی در ارتقاء فرهنگ، تقویت اعتماد اجتماعی و حفظ انسجام ملی دارند. در این میان، رعایت اصول اخلاقی در تولید و انتشار محتوا، نه تنها اعتبار رسانه را حفظ می کند، بلکه به سلامت روانی و فکری جامعه نیز کمک می نماید.
اصول بنیادین اخلاق رسانه ای رسانه های حرفه ای باید بر پایه اصول زیر فعالیت کنند: - صداقت و حقیقت گویی: ارائه اطلاعات دقیق، مستند و قابل اعتماد، بدون تحریف یا بزرگ نمایی. - بی طرفی و انصاف: اجتناب از جانبداری سیاسی، قومی یا مذهبی؛ پوشش متوازن دیدگاه ها. - احترام به حریم خصوصی: خودداری از افشای اطلاعات شخصی افراد بدون رضایت آنان. - پاسخ گویی و شفافیت: پذیرش مسئولیت در قبال اشتباهات و اصلاح آن ها به صورت علنی. - پرهیز از خشونت و نفرت پراکنی: جلوگیری از انتشار محتواهایی که موجب تحریک احساسات منفی یا تفرقه می شوند.
نقش فعالان رسانه ای همچون خبرنگاران، مجریان، سردبیران و تهیه کنندگان باید: - در انتخاب واژگان، تصاویر و لحن گفتار دقت کنند. - از تحقیر، تمسخر یا توهین به افراد یا گروه ها خودداری نمایند. - در مواجهه با اطلاعات مشکوک، تحقیق و بررسی دقیق انجام دهند. - از تضاد منافع در تبلیغات یا گزارش ها پرهیز کنند.
چالش های اخلاقی در رسانه های نوین با گسترش فضای مجازی و رسانه های اجتماعی، چالش های جدیدی در حوزه اخلاق رسانه ای پدید آمده اند: - انتشار سریع اخبار بدون بررسی صحت: که می تواند منجر به شایعه پراکنی یا تشویش اذهان عمومی شود. - استفاده از تیترهای تحریک آمیز یا کلیک خور: برای جذب مخاطب به قیمت گمراهی. - تضاد منافع در محتواهای اسپانسر شده: که ممکن است بی طرفی رسانه را زیر سوال ببرد. - دستکاری تصاویر و ویدئوها: که می تواند واقعیت را تحریف کند.
راهکارهای ارتقاء اخلاق رسانه ای برای تقویت اخلاق در رسانه ها، اقدامات زیر پیشنهاد می شود: - آموزش مستمر اخلاق حرفه ای به فعالان رسانه ای، از طریق کارگاه ها و دوره های تخصصی. - تدوین منشور اخلاق رسانه ای توسط نهادهای نظارتی و صنفی. - ایجاد سازوکارهای نظارت مردمی و امکان گزارش تخلفات اخلاقی. - تشویق رسانه های اخلاق مدار از طریق جوایز، رتبه بندی و حمایت های دولتی. - شفاف سازی منابع مالی و مالکیت رسانه ها برای جلوگیری از نفوذ منافع خاص.
اخلاق رسانه ای در چارچوب فرهنگ اسلامی در جوامع اسلامی، اخلاق رسانه ای باید با ارزش های دینی و فرهنگی هم راستا باشد. رسانه ها نباید صرفا به دنبال جذب مخاطب باشند، بلکه باید در مسیر هدایت جامعه به سوی تعالی اخلاقی گام بردارند. از منظر اسلام، رسانه مطلوب آن است که: - نیازهای واقعی مخاطب را پاسخ دهد، نه نیازهای کاذب و زودگذر. - در خدمت رشد معنوی، عقلانی و اجتماعی انسان ها باشد. - از اشاعه فساد، فحشا و تفرقه جلوگیری کند.