بازاریابی متاورسی در تبریز: فرصت ها و چالش ها

بازاریابی متاورسی در تبریز: فرصت ها و چالش ها

رضا رواندوست دانشگاه نبی اکرم – کارشناس ارشد کسب و کار گرایش بازاریابی مدیر عامل تعاونی مصرف کارکنان امور عشایر استان آذربایجان شرقی

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی امکان سنجی پیاده سازی بازاریابی متاورسی در شهر تبریز با روش تحقیق ترکیبی (کیفی-کمی) پرداخته است. یافته ها نشان می دهد تبریز با دارا بودن مزیت های منحصربه فردی همچون جاذبه های تاریخی (بازار جهانی یونسکو)، صنایع دستی غنی و اکوسیستم فناوری در حال رشد، پتانسیل تبدیل شدن به قطب منطقه ای متاورس را دارد. مهم ترین فرصت ها شامل توسعه گردشگری مجازی (با ۸۷٪پذیرش از سوی پاسخگویان)، ایجاد بازارهای NFT برای صنایع دستی (۷۸٪) و آموزش متاورسی (۶۵٪) است. در مقابل، چالش های اصلی عبارتند از: محدودیت های زیرساختی (سرعت اینترنت ۴۵مگابیت بر ثانیه)، موانع قانونی (ممنوعیت رمزارزها) و کمبود نیروی متخصص (۸۹٪ کسب وکارهای سنتی آشنایی اندکی با متاورس دارند). این پژوهش با ارائه راهکارهای عملی مانند ایجاد شتاب دهنده تخصصی متاورس و تدوین سند راهبردی، چارچوبی برای توسعه بازاریابی متاورسی در شهرهای تاریخی ایران ارائه می دهد.

کلمات کلیدی: متاورس، بازاریابی دیجیتال، تبریز، واقعیت مجازی، اقتصاد دیجیتال

Abstract:
The emergence of the Metaverse as a digital universe integrating augmented reality (AR), virtual reality (VR), and blockchain technologies has revolutionized marketing strategies worldwide. This paper explores the potential of Metaverse marketing in Tabriz, Iran, analyzing its opportunities for businesses, educational institutions, and cultural heritage promotion while addressing infrastructural, legal, and societal challenges. Using a mixed-method approach (literature review, case studies, and expert interviews), this study provides actionable insights for policymakers and marketers aiming to leverage the Metaverse in Tabriz.

Keywords: Metaverse, Digital Marketing, Tabriz, Virtual Reality, Augmented Reality, Blockchain

۱. مقدمه

انقلاب دیجیتال با ظهور فناوری های نوظهوری مانند متاورس در حال دگرگونی مفاهیم سنتی بازاریابی است. متاورس به عنوان یک محیط مجازی پایدار که از تلفیق واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و فناوری بلاکچین شکل گرفته است، فرصت های بی سابقه ای برای تعامل با مشتریان ایجاد کرده است(Ball, 2022). در این میان، شهرهای تاریخی مانند تبریز با دارا بودن جاذبه های فرهنگی منحصربه فرد (همچون بازار جهانی یونسکو و مسجد کبود) و زیرساخت های آموزشی پیشرفته (همچون دانشگاه تبریز) می توانند از این فناوری برای تحول در حوزه های گردشگری، تجارت و آموزش بهره ببرند.

با این حال، پیاده سازی متاورس در ایران و به ویژه در شهرهایی مانند تبریز با چالش های متعددی روبرو است. بر اساس آمارهای رسمی، سرعت متوسط اینترنت در تبریز ۴۵ مگابیت بر ثانیه است که برای تجربیات متاورسی ناکافی می باشد (وزارت ارتباطات، ۱۴۰۲). از سوی دیگر، ممنوعیت استفاده از رمزارزها در ایران، امکان بهره برداری از قابلیت های کامل بلاکچین در متاورس را محدود کرده است. این پژوهش با هدف پاسخ به این سوال اصلی انجام شده است: "تابعیت تبریز از چه راهکارهای عملیاتی می تواند بر چالش های موجود غلبه کرده و از فرصت های بازاریابی متاورسی بهره برداری کند؟"

۲. مرور ادبیات

۲.۱. مفاهیم پایه ای متاورس

متاورس به عنوان نسل بعدی اینترنت تعریف می شود که در آن کاربران از طریق آواتارهای دیجیتال در محیطی سه بعدی و پایدار با یکدیگر تعامل دارند (Mystakidis, 2022). این فناوری سه ویژگی کلیدی دارد:

• تداوم: محیطی که به طور ۲۴ ساعته فعال است
• همزمانی: امکان تعامل همزمان میلیون ها کاربر
• اقتصاد دیجیتال: امکان مالکیت دارایی های دیجیتال از طریق NFT

۲.۲. تجارب جهانی

شرکت های پیشرویی مانند نیک (در پلتفرم Nikeland) و گوچی (در Roblox) نشان داده اند که متاورس می تواند:

• نرخ تعامل برند را تا ۴۰٪ افزایش دهد
• هزینه های بازاریابی را تا ۳۰٪ کاهش دهد
• بازارهای کاملا جدیدی ایجاد کند (Gadek, 2021)

۲.۳. وضعیت ایران

اگرچه ایران در زمینه توسعه فناوری های VR/AR رشد چشمگیری داشته است (مرکز تحقیقات دیجیتال، ۱۴۰۱)، اما موانعی مانند:

• تحریم های فناوری
• کمبود سرمایه گذاری
• ضعف زیرساخت ها
  توسعه متاورس را با چالش مواجه کرده اند.

۳. روش تحقیق

این پژوهش با رویکرد ترکیبی و در سه مرحله انجام شده است:

۳.۱. جامعه آماری

• ۳۰ نفر از ذینفعان کلیدی شامل:
  • مدیران کسب وکارهای دیجیتال (۱۵ نفر)
  • اساتید دانشگاه های تبریز (۱۰ نفر)
  • کارآفرینان فناوری (۵ نفر)

۳.۲. ابزارهای جمع آوری داده

۱. مصاحبه نیمه ساختاریافته: بررسی عمیق چالش ها و فرصت ها
۲. پرسشنامه آنلاین: سنجش نگرش ذینفعان (مقیاس لیکرت ۵ درجه ای)
۳. مطالعه اسنادی: تحلیل گزارش های فناوری و سیاست گذاری

۳.۳. روش تحلیل داده

• تحلیل کیفی با نرم افزار MAXQDA
• تحلیل کمی با نرم افزار SPSS (آزمون t و تحلیل واریانس)

۴. یافته های تحقیق

۴.۱. فرصت های کلیدی

۱. گردشگری مجازی:

• بازسازی سه بعدی بازار تبریز با ۸۷٪ پذیرش
• افزایش ۴۰٪ تعامل کاربران در پروژه آزمایشی ارگ تبریز

۲. تجارت متاورسی:

• ۷۲٪ کسب وکارها مایل به سرمایه گذاری
• افزایش ۳۰٪ فروش فرش تبریز در Decentraland

۴.۲. چالش های اصلی

۱. زیرساختی:

• سرعت اینترنت پایین (۴۵ مگابیت)
• کمبود سخت افزارهای VR (تنها ۲۳٪ مراکز مجهز)

۲. قانونی:

• ممنوعیت رمزارزها
• عدم وجود چارچوب حقوقی برای NFT

۵. بحث و نتیجه گیری

۵.۱. یافته های کلیدی

• تبریز پتانسیل تبدیل شدن به قطب منطقه ای متاورس را دارد
• صنایع دستی و گردشگری بیشترین بهره را خواهند برد
• نیاز فوری به توسعه زیرساخت ها و اصلاح قوانین وجود دارد

۵.۲. پیشنهادات اجرایی

۱. کوتاه مدت:

• راه اندازی کارگروه تخصصی در استانداری
• اجرای پروژه های آزمایشی در بازار تاریخی

۲. بلندمدت:

• تدوین سند راهبردی متاورس آذربایجان شرقی
• تاسیس مرکز نوآوری متاورس در شهرک علمی

۵.۳. چشم انداز آینده

در صورت اجرای راهکارها، تبریز می تواند تا ۱۴۰۵:

• ۲۰۰ شغل مستقیم ایجاد کند
• ۳۰٪ افزایش گردشگر دیجیتال داشته باشد
• به اولین شهر متاورسی ایران تبدیل شود

۶. منابع

• Ball, M. (2022). The Metaverse: And How It Will Revolutionize Everything.
• وزارت ارتباطات (۱۴۰۲). گزارش وضعیت اینترنت در ایران.
• Mystakidis, S. (2022). "Metaverse". Encyclopedia of Virtual Reality.