اولین گام حیاتی در مددکاری اجتماعی جنگ

اولین گام حیاتی در مددکاری اجتماعی جنگ

ارزیابی سریع و جامع نیازها و زمینه بحران

نخستین قدم در حمایت و امداد اجتماعی در زمان جنگ، ارزیابی سریع و مستمر وضعیت روانی و اجتماعی افراد و گروه های آسیب دیده است. این ارزیابی به مددکاران اجتماعی و تیم های امدادی کمک می کند تا نیازهای فوری و بلندمدت جامعه درگیر جنگ را شناسایی کنند و بر اساس آن برنامه ریزی های هدفمند و موثر انجام دهند. در این مرحله، ایجاد فضایی امن و حمایت گر برای افراد به ویژه کودکان، زنان و سالمندان اهمیت ویژه ای دارد تا بتوانند احساسات و اضطراب های خود را بیان کنند و از حمایت روانی برخوردار شوند.

آموزش مهارت های مقابله ای و استفاده از روش هایی مانند بازی درمانی، هنر و داستان گویی برای پردازش هیجانات، از جمله اقدامات اولیه در این مرحله است که به حفظ سلامت روان و تاب آوری افراد کمک می کند.

پس از ارزیابی اولیه، ایجاد و تقویت شبکه های حمایتی اجتماعی و مراقبت از مراقبین به عنوان گام دوم اهمیت دارد. این اقدام شامل همکاری با نهادهای محلی مانند مساجد، هلال احمر و گروه های داوطلب، استفاده از زبان بومی و رعایت حساسیت های فرهنگی و دینی است تا حمایت ها به صورت جامع و موثر ارائه شود.

توجه به مراقبت از خود مددکاران و کادرهای امدادی با رعایت سیاست هایی مانند «۷–۲–۱» (هفت ساعت خواب، دو وعده غذای سالم، یک ساعت فعالیت لذت بخش) برای حفظ سلامت روان آنان ضروری است.

در این مرحله، برنامه ریزی برای تامین نیازهای مادی مانند تهیه کیت های اضطراری شامل دارو، مواد غذایی و اقلام ایمنی، آموزش کمک های اولیه و حفظ ارتباطات اجتماعی برای کاهش تنش و افزایش همبستگی اجتماعی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. این رویکرد چندلایه و مشارکتی، به کاهش آسیب پذیری و ارتقای تاب آوری جامعه در شرایط جنگ کمک می کند.

در قلب هر پاسخ انسان دوستانه موثر به فاجعه جنگ، به ویژه برای حرفه حیاتی مددکاری اجتماعی جنگ، یک اقدام آغازین و تعیین کننده وجود دارد:

ارزیابی سریع و جامع نیازها و زمینه بحران (Rapid Needs and Context Assessment - RNCA).

این مرحله، سنگ بنای تمام مداخلات بعدی است و بدون آن، هرگونه تلاش برای کاهش آلام انسانی ناشی از درگیری مسلحانه، محکوم به شکست یا ناکارآمدی است.

هدف اصلی این ارزیابی، جمع آوری دقیق، به موقع و سیستماتیک اطلاعات حیاتی است که تصویری روشن از وضعیت انسانی، آسیب پذیری ها، نیازهای فوری و بلندمدت جمعیت های متاثر، ساختارهای اجتماعی باقیمانده، و چشم انداز خطرات موجود ارائه دهد.

برای مددکاران اجتماعی فعال در صحنه های جنگ، این فرآیند تنها جمع آوری داده نیست؛ بلکه اولین قدم عملی در برقراری ارتباط انسانی، اعتمادسازی و نشان دادن تعهد به حمایت از کرامت و حقوق آسیب پذیرترین افراد در بحبوحه خشونت و هرج و مرج است.

اهمیت حیاتی و فوریت ارزیابی در مددکاری اجتماعی جنگ:

جنگ زیرساخت های جامعه را نابود میکند، شبکه های اجتماعی و حمایتی را از هم میگسلد و نیازهای انسانی بیسابقهای ایجاد مینماید.

در این آشفتگی، توزیع کمکها و خدمات به صورت تصادفی یا بر اساس حدس و گمان نه تنها ناکارآمد، بلکه میتواند به توزیع ناعادلانه منابع، نادیده گرفتن گروههای حاشیه نشین آسیبپذیرتر (مانند زنان سرپرست خانوار، کودکان جدا شده، افراد دارای معلولیت، سالمندان، اقلیتهای قومی) و حتی تشدید تنشها منجر شود.

مددکاری اجتماعی جنگ مستلزم درک عمیق از پویایی های خاص هر بحران است:

چه کسانی بیشتر آسیب دیده اند؟ نیازهای اولیه بقا (آب، غذا، سرپناه، مراقبتهای بهداشتی) در کجا بحرانی است؟

چه ساختارهای اجتماعی یا خانوادگی هنوز پابرجا هستند؟ خطرات ایمنی فوری (مین، حملات، خشونت جنسیتی) کجاست؟ ارزیابی سریع و دقیق، سوختی است که پاسخ هدفمند، عادلانه و مبتنی بر شواهد مددکاری اجتماعی جنگ را ممکن میسازد و از هدررفت منابع ارزشمند در شرایط فوقالعاده محدود جلوگیری میکند.

مولفه های اصلی در ارزیابی اولیه مددکاری اجتماعی جنگ:

یک ارزیابی جامع در این مرحله حساس، باید چندین حوزه حیاتی را پوشش دهد:

1. نیازهای اولیه بقا و خدمات اساسی: ارزیابی فوری دسترسی و وضعیت آب آشامیدنی سالم، غذا، سرپناه، خدمات بهداشتی درمانی (با تمرکز بر جراحات جنگ، سلامت مادران و کودکان، بیماریهای واگیر) و بهداشت محیط.

2. محافظت و آسیب پذیری ها: شناسایی گروههای به شدت آسیب پذیر (کودکان بی سرپرست یا جدا شده، بازماندگان خشونت جنسی و جنسیتی، افراد دارای معلولیت، سالمندان، اقلیتها، آوارگان داخلی و پناهندگان و ...

3.ساختارهای اجتماعی، حمایتی و روانی: نقشه برداری از وضعیت شبکه های خانوادگی و اجتماعی (جدایی ها، از دست دادن عزیزان)، ظرفیتهای جامعه محلی برای کمک به خود، و نیازهای اولیه سلامت روان و حمایت روانی اجتماعی در سطح جامعه و افراد به شدت آسیب دیده.

4. ظرفیتها و منابع موجود:شناسایی ساختارها، نهادها یا رهبران محلی باقیمانده که میتوانند در پاسخ مشارکت کنند (مساجد، کلیساها، گروههای زنان، سازمانهای محلی) و منابع موجود در جامعه.

روش شناسی ارزیابی سریع در صحنه جنگ: با توجه به محدودیتهای شدید زمان، امنیت و دسترسی در مناطق جنگی، روشهای ارزیابی باید سریع، انعطافپذیر و ایمن باشند.