سرعت سریان تعین در زمان

[شیخ محمود شبستری]

ظهور سرعت سریان تعین در زمان از بدیهیات است، که در هر طرفه العین حال را تجددی حاصل میشود تا در مرتبه خویش محکوم علیه نمیگردد به ادراک، چه سرعت هر یک از اجزای آنات او مانند نهری جاری و خط ممتد نماید.

و همچنین تجدد تعین مکان و سرعت سریان آن ظاهر است، چه هر یک از اجزای جسم محیط که محل و مکان است در حرکت مستدیر، اقتضای اخفای جزوی دیگر میکند، و شبهه نیست، که مکان مجموع اجزای آن جسم است و تجدد تعین حرکت از ضروریات است، از آن که خروج از قوه به فعل جز به طریق تدریج صورت نبندد، مگر به تصور مبدا و منتها و عدم سکون متحرک بینهما. (1)

***

[یزدانپناه عسکری]

در تجدد و تداوم لحظه به لحظه آنات، ادراک آدمی صورت گرفته، ذهنی گشته و زمان آینده مانند نهری جاری و خطی ممتد تصور شده و از آنات ادراکی پیشین، بعنوان زمان گذشته یاد می نماید.

سرعت سریان تعین در زمان:

آن ز تیزی مستمر شکل آمده ست - چون شرر کش تیز جنبانی به دست

شاخ آتش را بجنبانی به ساز - در نظر آتش نماید بس دراز

این درازی مدت از تیزی صنع - مینماید سرعت انگیزی صنع

هر نفس نو میشود دنیا و ما - بیخبر از نو شدن اندر بقا (2)

____________

1- شیخ محمود شبستری، حق الیقین فی معرفه رب العالمین، انتشارات یلدا قلم - تهران، چاپ: دوم، 1382. صفحه 37

شیخ محمود شبستری، حق الیقین فی معرفه رب العالمین ، تصحیح و تعلیق دکتر رضا اشرف زاده – تهران اساطیر 1380 صفحه 68

2- مثنوی معنوی ، جلال الدین محمد بن محمد مولوی به تصحیح رینولد نیکلسون – تهران : هرمس 1386