سلطه ماشین و نظریات انتقادی ؟

فصلنامه تخصصی زبان، فرهنگ، و ترجمه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا

 

نسل امروز و سلطه ی ماشین 

یکی از مسائلی که در چند سال اخیر مورد توجه محققان سازمان یونسکو قرار گرفت رفتار و نظر جوانان در باره علوم و تکنولوژی بود . سعی در درک این نکته نه طرز تلقی نسل جوان نسبت به علوم و تکنولوژی چگونه است ؟ و جوانان امروز چه نظریاتی در مورد علوم و تکنولوژی و آینده دارند ؟ برای آگاهی از این امر مدتی پیش مجمعی در هلند تحت عنوان ( جوانان و علم در جامعه معاصر ) تشکیل یافت . شرکت کنندگان در این مجمع ، عده ای از دانشمندان کشورهای غربی و ژاپن و معدودی دانشمندان کشورهای در حال توسعه بودند . غرض از این مجمع آگاهی از نظرات دانشمندان جوان در باره نقش علوم در جامعه بود . 

در اینجا قسمتی از نتایج مذاکرات و مطالعات آن مجمع به اطلاع می رسد .

نظر دانشمندان جوان کشورهای آمریکا و اروپای غربی مانند فرانسه ، آلمان و هلند در باره علوم و تکنولوژی جدید ، بیشتر منفی و انتقادی بود ، آنها می گفتند در مقابل مسائل مهم دنیای کنونی که عبارت است از انفجارهای اتمی ، مخاطرات ناشی از آزمایش ها ، تسلیحات اتمی و بیولوژیک ، انهدام و فسادمحیط ، تباهی منابع طبیعی ، تقلیل مواد معدنی ، افزایش بی رویه جمعیت ، و فقر و عقب ماندگی اقتصادی ، ! علم نه تنها نتوانسته است راه حل های قابل ملاحظه ای نشان دهد بلکه خود موجب و موجد پدید آمدن بسیاری از این مشکلات بوده است . نظر دانشمندان جوان این بود که ما باید برای علمی که انسانی تر باشد تلاش کنیم ، علمی که واقعا در خدمت انسان باشد و هدفهای انسانی را مد نظر داشته باشد ، باید با فرد پرستی مبارزه کرد تا دانشمندان به مسئولیت های اجتماعی خویش آگاهی یابند .

خلاصه اینکه دانشمندان جوان غربی ، اعتقاد خوش بینی مفرطی را که تا این اواخر نسبت به علوم وجود داشت مورد شک و تردید قرار داده اند ، آنها معتقد بودند علوم جدید ، اجزای واقعیت های امور را مورد مطالعه قرار نمی دهند و به کل واقعیات توجه ندارند و نظر دادند که بینش و روش متعارف علوم جدید چه در زمینه تعلیم و تحقیق و چه در زمینه کاربرد تحقیقات علمی در صنعت ، اصولا باید تغییر کند و علم ، باید دارای چشم انداز جهانی گردد و مصالح عموم ملتها را در نظر آورد .

همچنین باید از قدرت استیلاجویانه گروه معدودی از کشور های جهان که پیشرفت علوم موجب قدرتشان شده است جلوگیری بعمل آید . در علوم ، شیوه ها و قواعدی را باید پیش گرفت که عموم مردم جهان بتوانند از آن متنفع گردند و بهره گیرند ، چرا که در حال حاضر جوامع مختلف بشری در برابر تکنولوژی ، شرائط نابرابر دارند .

از مجموع بحث این نتیجه بدست آمد که بشر برای احراز انسانیت و نیل به سعادت واقعی باید خود را آنطور که هست بشناسد ، از جنبه های مادی و معنوی خویش آگاه گردد ، بر وفق آیین خلقت زندگی کند ، تمایلات حیوانی و انسانی را به موازات هم با رعایت اندازه گیری و تعادل اعمال نماید .

سخن پایانی این است که در تمدن صنعتی ، بشر مجذوب و مسحور علم و صنعت گردید و آنچه توجه خود را به شناخت طبیعت و آگاهی از علل و معالیل طبیعی معطوف ساخت که انسانیت را فراموش کرد ، از خودشناسی و درک معارف روحانی غافل ماند ، ایمان به خدا و حس مسئولیت در پیشگاه الهی را که پایه انسان سازی پیامبران بود از یاد برد ، مکارم اخلاق و سجایای انسانی را بی ارزش تلقی نمود و خلاصه موازنه ی ماده و معنی را برهم زد و در نتیجه هوی پرستی و لذت گرائی شایع شد ، غرائز و شهوات بر تمایلات انسانی غلبه کردند ، مردم به خلق و خوی حیوانی گرایش یافتند ، و برای آنکه در زندگی کامیاب تر باشند ، از لذائذ زیادتری بهره مند گردند ، و خواهش های نفسانی خویش را هرچه بیشتر برآورده سازند به اعمال ضد اخلاقی و غیر انسانی تن دادند و به انواع گناهان و ناپاکیها دست زدند .

می دانیم ضرورت اجتماع و بقاء تمدن ایجاب می کند که اعضاء جامعه غرائز خود را تعدیل کنند ، تمایلات ناروای خویش را واپس زنند ، از خودسری و رفتار ضد اجتماعی بپرهیزند ، حدود و حقوق دگران را محترم شمرند ، و آزادی خود را با رعایت آزادی دگران اعمال نمایند و این کار بدون قدرت اجرائی جامعه تحقق نمی پوشد .

سعید کیوان پور:شیرانی بیدآبادی