نقش برنامه ریزی شهری در کاهش آسیب پذیری کلانشهرهای ایران در برابر زلزله

برنامه ریزی شهری به عنوان ابزاری کارآمد، نقش حیاتی در کاهش آسیب پذیری جوامع شهری در برابر زلزله ایفا می کند. مطالعات نشان می دهد که رویکردهای نوین برنامه ریزی شهری می توانند تا 40% از تلفات ناشی از زلزله در کلانشهرها بکاهند (Jha et al., 2018).

در ایران، بررسی های انجام شده نشان می دهد که عدم رعایت استانداردهای ساخت و ساز و تراکم فراوان جمعیت، این کلانشهر را در معرض خطر جدی قرار داده است (رضوانی و همکاران، 1400).

مطالعه تطبیقی کلانشهرهای ایران حاکی از آن است که سه عامل اصلی «مدیریت کاربری اراضی»، «استانداردهای ساختمانی» و «شبکه های ارتباطی» بیشترین تاثیر را در کاهش آسیب پذیری دارند (Asgary & Willis, 2021).

در این زمینه، تجربه موفق شهر تبریز در بازآرایی بافت های فرسوده می تواند الگویی برای سایر شهرهای ایران باشد (شهرداری تبریز، 1399). با این حال، چالش هایی مانند نبود سیستم های نظارتی موثر، کمبود بودجه و مقاومت ساکنان در برابر جابجایی همچنان وجود دارد (FEMA, 2020). پژوهش امینی و همکاران (1401) نشان می دهد که تنها 35% ساختمان های تهران از استانداردهای ضدزلزله برخوردارند.

منابع:

1. امینی، م.، حسینی، س.، و محمدی، ر. (1401). ارزیابی مقاوم سازی ساختمان های مسکونی تهران. فصلنامه مدیریت بحران، ۱۱ (2)، 78-95.

2. رضوانی، ع.، کریمی، ز.، و نوروزی، ک. (1400). تحلیل آسیب پذیری تهران در برابر زلزله. مجله برنامه ریزی شهری، ۱۳(4)، 112-130.

3. شهرداری تبریز. (1399). گزارش طرح نوسازی بافت های فرسوده تبریز. معاونت شهرسازی.

4. Asgary, A., & Willis, K. G. (2021). Urban planning and earthquake risk mitigation. International Journal of Disaster Risk Reduction, ۵۳, 1-12.

5. FEMA. (2020). Earthquake risk reduction strategies for urban areas. Federal Emergency Management Agency.

6. Jha, A. K., Miner, T. W., & Stanton-Geddes, Z. (2018). Building urban resilience: Principles, tools, and practice. World Bank Publications.