نقض سیستماتیک حقوق زنان در افغانستان تحت حاکمیت طالبان

زنان و دختران در افغانستان امروزه در یکی از سخت ترین و سرکوب شده ترین شرایط ممکن به سر می برند. آنا نه تنها به عنوان زن بلکه به عنوان عضو از جامعه افغانستان حذف، سرکوب و به حاشیه رانده شده اند. این سرکوب ها محدویت های شدید طالبان بر زنان، دختران را به ازدواج اجباریدر و زودهنگام، یا تغییر جنسیت یا مهاجرت سوق داده است. از سوی دیگر خرید و فروش کودکان و دختران کم سن سال هم در چند سال اخیر به شدت افزایش یافته است. در نظام امارت اسلامی طالبان زن بودن حرم است! یعنی هیچی زنی حق کارکردن، حق تحصیل و آموزش، حق رفت آمد آزاده، حق انتخاب پوشش یا حتی حق انتخاب همسر را نیز در برخی موارد ندارد. در چنین نظامی زن باید در خانه بماند و مصروف خانه داری و فرزند آوری باشد. از زمان روی کار آمدن دوباره طالبان به قدرت در افغانستان، زنان و دختران افغان با سرکوب جنسیتی، بهرکشی جنسیتی، محدودیت های شدید و سیستماتیک مواجه شده اند که تمامی جنبه های زندگی آن ها را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
دیدبان حقوق بشر (Human Rights Watch) و دیگر نهاد های که حوزه حقوق بشر در افغانستان فعالیت میکنند، بعد از سال ۲۰۲۱ در گزارش های متعددی به بررسی و مستندسازی نقض سیستماتیک حقوق زنان و دختران در افغانستان تحت حاکمیت طالبان پرداخته است. این گزارش ها نشان می دهند که طالبان از زمان بازگشت به قدرت در اوت ۲۰۲۱، مجموعه ای از سیاست ها و اقدامات را اجرا کرده اند که منجر به نقض شدید حقوق اساسی، مدنی، اجتماعی و انسانی زنان و دختران افغان شده است. بنابراین اقدامات طالبان علیه زنان و دختران در افغانستان نمونه ای بارز از نقض هدفمند، سیستماتیک و گسترده حقوق بشر از جمله حقوق زنان و دختران است که به اعتقاد خیلی از پژوهشگران و سیاسیون منطقه ای، استمرار این وضعیت نه تنها آینده زنان افغان را تهدید می کند، بلکه ثبات و امنیت در منطقه را نیز به خطر مواجه می سازد. رویکرد های سخت گیرانه طالبان در مقابل زنان و دختران نه تنها حقوق اساسی زنان را نقض کرده است بلکه به زعم خیلی ها به عنوان آپارتاید جنسیتی دانسته شده که با هدف حذف و به حاشیه راندن زنان از حیات عمومی، اجتماعی، علمی و فرهنگی طراحی شده اند. بنابراین، با توجه بر گزارش ها و بیانه های که توسط نهادها، سازمان ها و کمسیونهای حقوق بشری که درباره ی وضعیت حقوق زنان_دختران و حقوق بشر گزارش شده را در ذیل به تفصیل برسی می کنیم.
۱_ محرومیت از آموزش و تحصیل
طالبان آموزش و تحصیل دختران را در مقاطع متوسطه، عالی و دانشگاه ممنوع کرده اند، یعنی درست از سپتامبر ۲۰۲۱، دختران از آموزش در مقاطع بالاتر از کلاس ششم ممنوع و در دسامبر ۲۰۲۲، دختران و زنان از تحصیل در دانشگاه ها به طوری سراسری ممنوع شده است، طوری که افغانستان شاید تنها کشوری است که دختران در آن از آموزش و تحصیل در این سطوح محروم هستند. البته این تنها بخشی از ممنوعیت زنان و دختران توسط طالبان است؛ در دسامبر ۲۰۲۴، طالبان آموزش پرستاری، مامایی و قابلگی را نیز برای زنان ممنوع اعلام کردند، که این اقدام با انتقادات شدید سازمان های حقوق بشری و سازمان های بهداشت جهانی مواجه شده است.
۲_ محدودیت های شدید بر آزادی رفت وآمد زنان و دختران است که بدون همراهی یک مرد یا محرم شرعی اجازه سفر را از یک شهر به شهری دیگرا ندارند. این محدودیت به حدی شدید اعمال و اجرا می شود که حتی در بسیاری از مناطق، زنان بدون شوهر، یا برادر یا پدر و یا محرم از دسترسی به خدمات درمانی، بازارها و ادارات دولتی محروم شده اند، و طبق این گزارش ها در مواردی زیادی در بعضی از ولایات زنان که تنها به بیمارستان ها کلینیک ها برای دریافت خدمات پزشکی و درمانی مراجعه کرده بوده اند را از درمان، خدمات بازداشته شدن. از سوی دیگر ممنوعیت حضور زنان و دختران در پارک ها، سالن های ورزشی، کتابخانه ها و سایر اماکن عمومی هم بخشی دیگری از ممنوعیت و محدودیت های است که توسط طالبان اعمال شده است. حتی در بعضی از مناطق زنان و دختران حق رفتن و حضور یافتن در مسجد و مدارس دینی را نیز ندارد.
۳_ممنوعیت کار،اشتغال و مشارکت اجتماعی. بعد از به قدرت رسیدن طالبان زنان و دختران از کار چه در نهاد های دولتی و چه در نهاد ها و سازمان های غیردولتی، رسانه ها، سالن های زیبایی و مغازه ها، بانک ها و بخشی های خصوصی دیگر نیز منع شده اند. در فوریه ۲۰۲۵، طبق گزارش های که به دست آمده است، طالبان بازرسی های خانه به خانه را برای توقیف لوازم آرایشی و تعطیلی سالن های زیبایی زنان در بعضی از شهر ها آغاز کرده اند و خیلی از زنان که بطوری پنهانی یا در خانه های شان خدمات آرایشی، وزیبای ارائه میکردن را منع کرده و لوازم و وسایل شان را تخریب یا نابو نموده اند. بنابراین ممنوعیت اشتغال و مشارکت اجتماعی، زنان از کار در بسیاری از حوزه ها، از جمله نهاد های دولتی، سازمان های غیردولتی، رسانه ها، و بخش های خصوصی منجر به بیکار شدن صد ها هزار زن و دختر انجامیده است که اکثریت زیاد آن ها طبق گزارش ها، بیماری های روانی از جمله افسردگی را تجربه می کند.
۴_ اعمال پوشش اجباری و یا پوشیدن برقع یا چادری. در می ۲۰۲۲، طبق گزارش ها، طالبان پوشیدن چادری را برای زنان الزامی و اجباری اعلام و در صورت رعایت نکردن آن، مجازات های سختی را در نظر گرفتن، که اگر زنان و دخترانی را که به پوشش اجباری پایبند نیستند و نباشد را بازداشت و زندانی می کنند.
از طرفی دیگر با ایجاد ترس و تهدید خانواده های شان، مردان را مجبور نمودن تا زنان و دختران تحت فشار قرار داده و قوانین سختگیرانه طالبان را رعایت کند. خانواده هایی که زنان آن ها این دستور را رعایت نکنند و یا نمیکردن، با جریمه های نقدی، زندان، شکنجه یا اخراج از کار مواجه می شوند.
۵_سرکوب آزادی بیان و بازداشت های خودسرانه زنان و دختران، روزنامه نگاران، معترضان و فعال مدنی و رسانه ای در هر حوزه خصوصا آنهای که در حوزه حقوق بشر، حقوق زنان و کودکان فعال و با نهاد های حقوق بشری همکاری میکردن را به طور مکرر بازداشت شکنجه، تهدید و یا زندانی نمود اند. این در حالی است که در مارس ۲۰۲۵، طالبان ادعا کردند که تمامی اشکال خشونت و تبعیض علیه زنان را از بین برده اند، اما گزارش های متعدد حقوق بشری وجود دارد که خلاف این ادعا را نشان می دهد.
۶_نقض حقوق بهداشت و سلامت.
ممنوعیت آموزش زنان در رشته های پزشکی منجر به کمبود شدید، دکتران، پرستاران و پرسنل زن در تمامی بخش بهداشتی و درمانی شده است. که با این وجود در بعضی از مناطق بیمارستان ها، درمانگاها و یا کلینیک ها به کمبود پرستار، قابله، و پزشکان زن مواجه اند و یا هم از درمان و معالجه زنان خورد داری می کند. حتی در برخی از مناطق، دور دست که دور از شهر و یا رسانه ها قرار دارد، زنان تنها در صورت داشتن نامه از مقامات محلی می توانند دارو تهیه کنند یا به کلینیک ها مراجعه نمایید. این در حالی است که طالبان از کشور های دیگر مانند پاکستان، ازبکستان، ترکمنستان و ایران دکتران، قابله و پرستاران و کادر درمان زن به بیمارستان ها، درمانگاها، کلنیک ها و داروها خانه استخدام کرده اند.
۷_ آپارتاید جنسیتی و واکنش های بین المللی.
بنابراین، با توجه به این وضعیت اسفار و نگران کننده زنان و دختران در افغانستان زیر حاکمیت طالبان، سازمان ملل متحد و سایر نهادهای بین المللی و حقوق بشری اخیرا اقدامات طالبان را به عنوان «آپارتاید جنسیتی» خوانده و محکوم کرده اند. در ژانویه ۲۰۲۵، دادگاه دیوان کیفری بین المللی حکم بازداشت رهبران و سران طالبان را به دلیل جنایات علیه بشریت و نقض مکرر حقوق زنان و دختران، نقض حقوق کودک و سوءاستفاده از کودکان و نقض حقوق اقلیت ها صادر کرد است. از سوی دیگر اکثریت نهاد های بین المللی حقوق بشر و از جمله دیدبان حقوق بشر از جامعه بین المللی خواسته است تا با اتخاذ تدابیر سخت گیرانه بر طالبان، آن ها را از نقض سیستماتیک حقوق زنان و حقوق بشر در افغانستان باز دارند.
منابع و ماخذات؛
World Report 2024: Afghanistan_
The Taliban and the Global _Backlash Against Women's Rights
Afghanistan: Taliban Tighten Grip Years into Rule
۱_ گزارش سازمان ملل متحد درباره وضعیت حقوق بشر در افغانستان
۲_ گزارش دیده بان حقوق بشر درباره حملات طالبان به حقوق زنان
۳_بیانیه عفو بین الملل درباره نقض حقوق بشر در افغانستان
۴_ تحلیل دانشگاه ییل درباره آپارتاید جنسیتی در افغانستان
۵_ گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان