پنج خرداد، فرصتی برای درک حال و ساختن آینده (متن سخنرانی)

فیلم تاریخی؛ "صنعت نفت ایران" THE PERSIAN OIL INDUSTRY ساخته شده در سال ۱۳۰۳خورشیدی توسط کمپانی نفت انگلیس و پرشیا(ایران)APOC، دوشنبه پنجم خردادماه۱۴۰۴ و به مناسبت یکصد و هفدهیمن سالگرد اکتشاف نفت در ایران، با ترجمه متون تصویری و صداگذاری توسط دکتر اردشیر صالح پور، مدرس پژوهش هنر و کارشناس سینما و دکتر فرشید خدادادیان پژوهشگر تاریخ نفت و میراث صنعتی در فرهنگسرای ارسباران تهران به نمایش عمومی درآمد.

این، نخستین اکران عمومی این فیلم مستند با ترجمه و صداگذاری روی نسخه صامت اصلی بود و پس از اکران فیلم نیز کارشناسان در زمینه این فیلم و اهمیت آن در مستندنگاری و تاریخ میراث صنعتی نفت در ایران و خاورمیانه سخنرانی کردند.

فرشید خدادادیان، پژوهشگر تاریخ نفت و میراث صنعتی و مترجم پرده های متنی و یکی از برگزارکنندگان برنامه در زمینه اهمیت فیلم اکران شده و مناسبت پنجم خرداد و "مسجد سلیمان"، نخستین شهر نفتی ایران و خاورمیانه گفت؛به دانشجویان رشته تاریخ در ترم یک دانشگاه آموزش می دهند که "تاریخ" گذشته خوانده می شود برای درک حال و ساختن آینده.تاریخ مسجد سلیمان عزیز ما، با تمامی افتخارات گذشته اش، اگر به درک زمان حال مسجد سلیمان کمکی نکند و همچنین به ساختن آینده این شهر نفتی(بعنوان نمونه کوچک کشور نفتی ایران)، بهتر از آنچه امروز هست کمکی نکند، پشیزی نمی ارزد!

سوال اصلی این است که مسجد سلیمان با چنین گذشته تاریخی پرشکوه، چرا امروز حال و روزش خوب نیست؟چرا صحبت پنجم خرداد که می شود بسیاری از همشهریان ما "نفت" را "نفرین" خود می دانند؟ و فراتر از آن؛ چرا ایرانیان، نفت را نفرین خود می دانند؟

بازخوانی تاریخ پرشکوه و گذشته افتخارآمیز مسجد سلیمان عزیز و عموما صنعت نفت در ایران اگر به این پرسش ها پاسخ ندهد، فایده ای ندارد!دیدن چنین فیلم های مستند و تاریخی باید به دو گروه برای درک زمان حال و ساختن آینده کمک کند.به مردم و شهروندان و همچنین به مسئولین و کسانی که باید برای مسجد سلیمان و برای ایران کاری انجام دهند.

در این فیلم که یک قرن پیش ساخته شده، آنچه بیش از همه به چشم می خورد، سخت کوشی و تلاش است.تلاش کاوشگران اروپایی و مهمتر از آن؛ تلاش و سخت کوشی ایرانیان و بختیاری هایی که نخستین میزبانان صنعت نفت در ایران هستند.بختیاری ها بواسطه جغرافیای زیستی و نوع زندگی و فرهنگ دیرینه شان، از تساهل و تسامح قابل توجهی برخوردار بوده و هستند.مطمئن نیستم که اگر منابع نفتی در بخش دیگری از این سرزمین، با سخت گیری های فرهنگی و سنتی و خصوصا مذهبی اگر اتفاق می افتاد، نتیجه ای همچون نتیجه کسب شده در پنجم خرداد سال۱۲۸۷خورشیدی را به همراه می آورد.همین تساهل و تسامح است که مسجد سلیمان را به یک ایران کوچک و حتی جهانی کوچک با موزائیکی از اقوام و ادیان و فرهنگ ها و ملیت ها تبدیل نمود.

یکی دیگر از ویژگی های بارز میزبانان بختیاری در موضوع اکتشاف نفت، استعداد ایشان در آموختن فنون جدید و صنعت است.موضوع وقتی جالب تر می شود که بدانیم؛ نسل نخست این کارگران از دامداری و کشاورزی به کارگران صنعتی تبدیل شدند و در مدت کوتاهی به کارگرانی ماهر و در نسل های بعدی به کارشناسانی متخصص تبدیل شدند و بدین ترتیب است که امروزه وقتی در مدیریت دانش به سراغ افراد برای ثبت و ضبط تاریخ شفاهی می رویم در بخش های مختلف صنعت نفت از اکتشاف تا حفاری و از بهره برداری تا تولید و صادرات نفت، نیروهای مجرب و زبده ای داریم که با تکیه بر "تاریخ شفاهی" ایشان می توانیم به "مدیریت دانش" صنعت نفت در ایران بپردازیم.

یکی دیگر از کاربردهایی که دیدن و دسترسی به چنین فیلم های مستندی میسر می سازد اصلاح برخی اطلاعات تاریخی غلط و اشتباه منتشر شده قبلی در تاریخ نفت است.متاسفانه ما با انبوهی از عکس ها و تصاویر با زیرنویس ها و معرفی های غلط و اشتباه روبرو هستیم که دیدن چنین فیلم هایی به اصلاح این اشتباهات کمک می کند.

متاسفانه، برخی از روابط عمومی ها و بخش های موزه ای و اسنادی شرکت های صنعتی به جای دقت و توجه در زیرنویسی و معرفی عکس های تاریخی، در کتاب ها، بولتن ها و حتی تابلوهای تخته شاسی شده نصب شده در نمایشگاه ها و ساختمان ها، اطلاعات غلط در معرفی این عکس ها و تصاویر ارائه می دهند و چون مرجع رسمی هستند، به رفرنس تبدیل می شوند.موضوعی که متاسفانه به بازنشر اطلاعات غلط در حوزه تحقیق و پژوهش منجر می شود.

نمایش و دیدن چنین فیلم های مستندی، به رفع اشکال در این بخش نیز کمک می کند تا بعنوان مثال عکس؛ "رینولدز" به جای "ویلیام ناکس دارسی" و مناظر پالایشگاه آبادان به جای مسجد سلیمان به مخاطب ارائه نشود.

خوشبختانه هستند کسانی که بصورت تخصصی و با دقت در این زمینه فعال بوده و هستند و از جمله در بولتن "زندگی نو"(نشریه بازنشستگان صعت نفت) در دوره ای که تحت مدیریت استاد عزیزم؛ مهرداد امیرغیاثوند منتشر می شد، این توجه و دقت با ارائه مصاحبه های تاریخ شفاهی و مستندنگاری های خوب ارائه می شد و امیدوارم این مسیر ادامه داشته باشد.

همچنین امروزه صفحه ی؛ "مسجدسلیمان گردی" در فضای مجازی با مدیریت دوست خوبم "امیر سرقلی" با دقت و توجه ویژه به اصالت داشتند و مستند بودن اطلاعات ارائه شده بخش مهمی از مستندنگاری تاریخ نفت را برعهده دارد که جای تقدیر و توجه دارد.

پنجم خرداد، سالروز اکتشاف نفت از نخستین چاه نفت خاورمیانه در مسجدسلیمان که به تازگی در تقویم رسمی کشور نیز ثبت گردیده مجال و فرصتی است برای درک حال و ساختن آینده مسجد سلیمان و ایران عزیزمان و امیدوارم همه ما فعالانه قدر این فرصت تاریخی را بدانیم.